Halka arz nedir? Yatırımcı için neden önemlidir?

Anahtar Bilgiler

• Halka arz, şirketlerinin hisse senetlerinin belirledikleri bir kısmını halka açması, borsalarda işlem görebilir hale getirmesidir.
• Türkiye'de halka arz süreçleri Sermaye Piyasası Kanununa uygun olarak gerçekleştirilir ve Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından denetlenir.
• Halka arz olan bir şirketin hisse senetlerini satın alan yatırımcılar, ilgili şirkete hisse senetleri sayısınca ortak olurlar.

Selam Paparalı!

Finansal okuryazarlıkta bir adım ötesine geçmen ve borsalar üzerinde yatırım yapmaya başlaman için bilmen gereken kavramlardan biri de halka arz. Şirketlerin toplam değerlerinin belirli bir kısmını hisse senedi olarak işleme açması ve bu hisselerin yatırımcıların alıp satabilmesi anlamına gelen halka arz kavramına dair merak ettiğin “Halka arz nedir?” “Bir şirketin halka arzı ne anlama gelir?” “Halka arz nasıl yapılır?” gibi soruların yanıtlarını bu yazıda bulabileceksin. Dilersen konuya hızlıca giriş yapalım.

Halka arz kavramı ekonomi literatüründe sık kullanılan kavramların başında gelir. Şirketlerin ihtiyaç duydukları finansal kaynaklara ulaşmasında alternatif bir yöntem olan halka arz, kurumsallaşma ve prestij artırma için de yaygın olarak tercih edilir. Halka arz süreçleri Türkiye’de olduğu gibi o ülkenin bağlı olduğu sermaye piyasası kurallarına uygun bir şekilde her ülkede yapılabilir.

Bu konuyla ilgili güzel bir örnek verelim. Türkiye’deki şirketlerden Turkcell, ABD’de New York Menkul Kıymetler Borsası’nda (NYSE) işlem görmeye başlayan ilk Türkiye merkezli şirket olarak tarihi geçmişti. 2021 yılında ise Hepsiburada, Nasdaq’da halka arz olunan bir diğer şirket olmuştu.

Halka arz nedir?

Halka arz, bir şirketin ortaklık yapısında yapılan değişiklikle, belirlenen payların borsada işleme açılarak tüm yatırımcılara sunulması işlemine verilen isimdir. Bir başka deyişle şirketlerin hisselerinin önceden belirledikleri kadarını halka açmasıdır. Türkiye'de halka arz işlemleri, Sermaye Piyasası Kurulu'nun (SPK) kontrolünde ve onayıyla gerçekleşir. Halka açılan tüm şirketler Sermaye Piyasası Kanununun hükümlerine bağlı kalmak kaydıyla faaliyetlerine SPK'nin denetiminde devam eder. Halka açılan şirketlerin tümü, aynı kanunlar ve oyun kurallarına uygun bir şekilde hareket etmek zorundadır. Halka arz olunan bir şirket için bilanço, temettü, borçlanma, yatırım, anlaşma, satış, ortaklık veya diğer özel durumların, SPK'nin belirlediği şartlara göre yatırımcılarla ve kamuoyuyla paylaşılması zorunludur.

Halka arz neden yapılır?

Finansman kaynağı yaratmak, şirketlerin halka arz işlemine başvurmasının temel gerekçelerinin başında gelir. Şirketler, büyümek için ihtiyaç duydukları finansmanı, krediler, birleşme ve satın almalar ya da kurumsal hisse satışlarının yanı sıra halka arz olunarak da elde edebilir. Halka arzın ya da borsaya kote olmanın bir diğer gerekçesi de şirketin kurumsallık düzeyini artırmak, prestij kazanmaktır. Çünkü halka açılmak, mali tabloların uluslararası standartlara uyumunun, şeffaflığın ve işleyişin doğruluğunun ispatı niteliği de taşır.

Halka arz nasıl yapılır?

Bir şirketin halka arz edilmesi süreci, bir finans kuruluşuyla, yani aracı kurumla anlaşma imzalanmasıyla başlar. Aracı kurumla yapılan anlaşma sonrasında şirketin finansal tabloları ve kurumsal yapısı, aracı kurumla çalışılarak halka arza uygun hâle getirilir. Bu çalışma sonrasında, eğer şirket Türkiye’de halka arz olunuyorsa, aracı kurumun rehberliğinde Sermaye Piyasası Kurulu’na ve  Borsa İstanbul'a halka arz başvurusu yapılır. SPK tarafından yapılan incelemelerin ardından bir engel yoksa, halka arz süreci onaylanır. Halka arz onayları her hafta perşembe akşamı SPK tarafından yayımlanan SPK Haftalık Bülteni'nde duyurulur. SPK'nın da onayının alınmasından sonra halka arz için gerekli olan bir sonraki aşama, yani talep toplama süreci başlar. Halka arz ve talep toplama süreci farklı yöntemlerle gerçekleştirilebilir.

Halka arz yöntemleri nelerdir?

Talep toplama sürecinden ve SPK başvurusundan önce halka arz yönteminin de belirlenmesi gerekir. Halka arz, üç farklı biçimde gerçekleştirilebilir.

• Mevcut payların satışı

  Şirket ortakları, sahip oldukları payların bir kısmını halka arz edebilir. Bu yöntemde sunulacak paylar üzerinde rehin ya da pay sahibinin haklarını kullanmasını engelleyici durumların olmaması beklenir.
  
  Örneğin, 1 milyon TL tutarındaki ödenmiş sermayenin %40’ı halka arz olunduğunda, 400 bin TL’lik nominal, yani yazılı, esas değer halka açılır.
  
  

• Sermaye artırımı yöntemi

  Bu durumda mevcut şirket ortaklarının yeni pay alma haklarının tümü ya da bir kısmı kısıtlanır ve ihraç edilen yeni paylar halka arz edilir. Bu durumda şirket sermayelerinin tamamında ödenmiş olma koşulu aranır.

Örneğin, 1 milyon TL’lik ödenmiş sermayenin %50 oranında sermaye artırılmasıyla elde edilen 500 bin TL halka arz olunur.

• Üstteki iki yöntemin bir arada kullanılması

  Şirketler, halka arzlarında mevcut payların satışı ve sermaye artırımı yöntemlerini birlikte kullanmayı da tercih edebilir.

 Bu durumda, %50’lik sermaye artırımı yoluyla 1,5 milyonluk bir değerlemeye ulaşan şirketin, mevcut değerlemesi üzerinden pay satışı gerçekleştirilir. Yani bu şirketin %40’ı halka arz olunduğunda, 600 bin liralık bir nominal değer işleme açılır.

Halka arz işleminin ardından hisse senetlerini yerli - yabancı ve bireysel ya da kurumsal yatırımcılara satan şirketler, bu satışların tutarı kadar ilave finansal kaynak yaratmış olur. Bu aynı zamanda, halka arz olunan şirketin sahiplerinin, işleme açılan oran kadar hisseyle ortak almış oldukları anlamına gelir. Bir diğer deyişle halka arz sonrası bir şirketin hisselerini alan yatırımcılar,  şirkete ellerindeki hisse oranı kadar ortak olurlar. Bu da şirketin yönetiminde söz sahibi olabilecekleri, kâra ve zarara ortaklık edecekleri anlamı taşır.

Talep toplama süreci nasıl yapılır?

SPK onayına sunulan hâliyle şirketler birlikte çalıştıkları aracı kurumla sabit fiyatla, fiyat teklifi alma yoluyla ve fiyat aralığı yoluyla talep toplama yöntemlerinden birini kullanarak talep toplama sürecini başlatır. Ayrıca Borsa İstanbul'a başvurarak borsadan satış ya da talep toplamaksızın hisse satışı yapabilirler.

İsimlerinden de anlaşılacağı üzere belirlenen sabit bir fiyat üzerinden hisse satışı; fiyat aralığı belirlenerek hisselerin satılması ya da fiyatın serbest bırakıldığı yöntemlerle hisse satışlarıdır. Doğrudan borsada satış ise birincil pazarda sürekli müzayede yöntemi, sabit fiyat yöntemi, değişken fiyat yöntemi gibi farklı metotlar kullanılarak yapılır.

Talep toplama için önceden anons yöntemiyle yatırımcılara duyuru yapılır. Bu tarihler arasında aracı kurumlar kendilerine iletilen talepleri toplar ve değerlendirmelerin ardından talep toplama sonucu Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP) yöntemiyle halka duyurulur.

Talep toplama sürecinden sonra şirketler, halka arz sonuç duyurusunda yapılan satış tutarını, ve satış yapılan yatırımcı gruplarını (yerli, yabancı, kurumsal, bireysel) açıklar ve fiyat belirtilir. Borsa İstanbul’da açıklanan işlem tarihi itibarıyla o günden sonra şirketin hisse senetleri, belirlenen pazarda arz talep koşulları ve SPK tarafından belirlenen kurallar çerçevesinde alınabilir ve satılabilir.

Halka arz sonrası, şirket ve işleme aracılık eden aracı kurum tarafından fiyat istikrarının sağlanması en kritik süreci oluşturur. Halka arz fiyatının ve yöntemin doğru belirlenmesi, mevcut duruma göre zamanlamanın tercihi halka arz sonrası fiyatı istikrarını belirleyen temel dinamiklerdir. Çeşitli yasal uygulamalarla da fiyatın, yatırımcısına güven verecek şekilde aşırı dalgalanmalardan uzak tutulması sağlanabilir.

Yatırımcılar açısından halka arzın önemi nedir? Halka arzlara nasıl katılabilirim?

Yatırımcılar potansiyeli yüksek olan şirketlerin halka arzlarına katılarak şirketin büyüme hamlelerinden getiri elde etmeyi hedefler. Potansiyeli yüksek olan şirketlere halka arz aşamasında yatırım yapmak, mevcut hisse senedi fiyatlarının en düşük seviyelerden alınabilmesi açısından fırsat olarak görülür. Özellikle uzun vadeli yatırım stratejileri uygulayan yatırımcılar, bir şirketin hisselerine halka arzdan itibaren sahip olduklarında, gelecekteki hedeflerine ulaşma şanslarını artırır. Ayrıca halka arz sırasında hisse fiyatları tüm yatırımcılar için aynıdır. Bu da hisse senetlerine daha şeffaf fiyatlar üzerinden erişmek anlamına gelir.

Bir şirketin halka arz sürecine katılmak ve ilk yatırımcıları arasında yer almak isteyenlerin, en az 2, en çok 20 iş günü olarak belirlenen talep toplama sürecinde aracı kuruluşlara talepleriyle başvurması gerekir. Halka arz olunacak şirketler, talep toplama süreçlerini televizyon, gazete, radyo ve internet gibi mecralar üzerinden kamuoyuyla paylaşır.

Buraya kadar seninle yatırım yaparken bilmen gereken önemli bir kavramı, halka arzı anlattık. Şimdi, Papara Yatırım Hesabın ile yatırım yapabilmenin ne kadar kolay olduğunu anlatalım.

Papara Yatırım Hesabı ile nasıl yatırım yaparım?

Merak etme Paparalı, finansal işlemlerin için yanında olduğumuz gibi yatırım konusunda da seninleyiz. Papara Yatırım Hesabı ile nasıl yatırım yapabileceğini merak ettiysen aşağıdaki maddeleri okumaya devam et.

• Papara Yatırım Hesabı ile Amerika borsalarında kolayca yatırım yapabilir, sevdiğin şirketlerin yatırımcısı olabilirsin.
• Ücretsiz Papara Yatırım Hesabı'nı açarak Apple, Amazon, Tesla gibi dünyaca ünlü şirketlerin hâlihazırda borsada işlem gören hisselerine yatırım yapabilirsin.
• Parçalı hisse olanağıyla bütçene göre hisse alım satımı yapabilirsin.
• Temettü dağıtan şirketlerden sahip olduğun hisse ölçüsünde temettü geliri elde edebilirsin.
• Doğru karar almana yardımcı olması için piyasa verilerini anlık olarak takip edebilirsin.,
• Alım/satım işlemlerini hızlı, güvenli ve kolayca gerçekleştirebilirsin.
• Amerikan borsalarından alacağın toplam 500.000$’a kadar hisselerin, Menkul Kıymetler Yatırımcı Koruma Kurumu (SIPC) tarafından koruma altındadır.

Papara ile kolayca yatırım yapmak, Amerika borsalarında işlem gören dünyaca ünlü şirketlerin yatırımcısı olmak için şimdi ücretsiz Papara Yatırım Hesabını oluştur.

Papara Hesabı Oluştur!