Wall Street tarihine geçen 5 skandal

Anahtar Bilgiler 

• Wall Street, tarih boyunca önemli kayıplara yol açan pek çok skandala ev sahipliği yaptı. 

• Bu skandalların oyuncuları arasında Michael de Guzman, Richard Whitney, Ivan Boesky, Michael Milken ve Bernard Ebbers gibi isimler öne çıkıyor. 

• Birçok skandal, daha sıkı denetimi ve yeni yasaları beraberinde getiriyor. 

Selam Paparalı! Wall Street ve Amerikan piyasaları, tarih boyunca kayıplara yol açan, arkasında umutsuzluk bırakan, piyasalara güveni sarsan skandallara da ev sahipliği yaptı. Kısa yoldan kazanç elde etmek isteyen kişiler, piyasa tarafından kabul edilmeyecek davranışlarla yasa dışı faaliyetler yürüttü ve bu faaliyetler, içeriden bilgiyle yapılan ticaretlerden (insider trading) dolandırıcılığa kadar uzanan birçok olayı kapsadı. Bu yazımızda Wall Street tarihine geçen en büyük 5 skandalı ve bu skandalın başındaki isimleri tanıyacağız. 

Filmlere konu olacak hikayelere ev sahipliği yapan Wall Street, tarihiyle de dikkat çekiyor. Yatırımcılık teorilerine ve kavramlarına hakim olmaya başladıktan sonra bu işin kültürünün de sana keyif verdiğini fark etmiş olmanı ümit ediyoruz. Hazırsan, borsanın yüksek profilli suçlarına karışan isimleri ve sebep oldukları skandalları keşfetmeye başlayalım.  

Michael de Guzman

Guzman, Bre-X skandalının faili olduğuna inanılan bir jeologdu. Kanada merkezli bir madencilik şirketi olan Bre-X'in baş jeologu olan Guzman, Endonezya’daki bir madenden alınan altın örneklerine erişebiliyordu. Altın mevduat rakamları ortalamanın aldında geldiğinde, De Guzman, örnekleri taklit ederek piyasayı büyük bir altın madeni keşfi yapıldığına inandırmayı başardı. Madendeki altın rezervine ilişkin tahminler, zaman içinde 200 milyon onsa kadar yükseldi. O sıralarda ABD Hazine Bakanlığı’nın rezervlerinde yaklaşık 250 milyon ons altın vardı.  

Şirketin hisse senetleri 30 sentlik değerinden 250 Kanada dolarına kadar yükseldi. Bu durum yatırımcılar için 200 dolarlık bir yatırımın 166 bin dolara çıkabileceğini gösteriyordu. Skandal, bağımsız jeologların madendeki rezervlere ilişkin şüphelerinin oluşmasıyla ortaya çıktı. De Guzman’ın bir helikopterden atlayarak intihar ettiği tahmin edildi. Skandalın ortaya çıkması ve şirketin yorum yapmaktan kaçınmasını takiben, Bre-X'in hisse senetlerinin Toronto Menkul Kıymetler Borsası’nda ve Nasdaq’ta işlem görmesi durduruldu ve şirket, iflas koruması için başvuruda bulundu. Yatırımcılara toplam maliyeti, 3 milyar dolar olarak ölçüldü. 

Richard Whitney

1930’dan 1935’e kadar New York Menkul Kıymetler Borsası’nın (NYSE) başkanı olarak görev yapan Whitney, 24 Ekim 1929’da, yani Kara Perşembe döneminde, birkaç bankacının temsilcisi olarak hareket ederek çok sayıda şirketten hisse satın aldı ve mavi çip hisselere yatırım yaptı. Piyasalarda dramatik bir geri dönüşe sebep olan bu hamle, onu kısa süreliğine bir kahramana dönüştürse de şişen hisse senetleri 5 gün sonra kaçınılmaz bir biçimde çöktü. Whitney, kayıplarını karşılamak için dostlarından, akrabalarından ve iş arkadaşlarından borç almaya ve bu borçlarla daha fazla hisse satın almaya devam etti. Kayıplarına rağmen ihtişamlı bir hayat sürmeye devam eden Whitney, müşterilerinin yanı sıra bir sivil toplum kuruluşundan da zimmetine para geçirdi. Son olarak NYSE’nin Bağış Fonu’ndan kendi hesabına para aktardı.  

Whitney’in bu yasa dışı faaliyetleri ortaya çıktığında, iki kez zimmetine para geçirmekle suçlandı ve bu kapsamda 5 ila 10 yıl hapis cezasına çarptırıldı.  

Ivan Boesky

Wall Street’teki kariyeri 1966’da hisse senedi analisti olarak başlayan Boesky, 1975’te kendi şirketini kurdu ve bu şirketin değeri 1980’lerde yüz milyonlarca dolara ulaştı. Boesky, devralma hedefi olan şirketleri araştırır, devralma haberlerinin açıklanacağına dair spekülasyonlar üzerine bu şirketlerden hisse senedi satın alır ve duyurudan sonra bu hisse senetlerini kâr etmek için satardı. 1980’lerdeki şirket birleşmelerinin ve devralmalarının popülaritesinden yararlanan Boesky, bu işlemleri yalnızca içgüdülerine güvenerek yapmıyordu. Satın alma veya birleşme haberlerini içeriden öğrenen Boesky’nin bu yasa dışı faaliyeti katılımı, 1986’da Maxxam Group’un Pacific Lumber’ı satın alma sürecinde ortaya çıktı. 

Boesky, anlaşma açıklanmadan üç gün önce 10 bin hisse senedi satın almıştı. Boesky, 14 Kasım 1986’da içeriden bilgi alarak hisse senedi manipülasyonu yapmakla suçlandı. 100 milyon dolar para cezasına ve hapis cezasına çarptırıldı. Piyasalarda işlem yapmaktan men edilen Boesky, ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu ile iş birliği yaparak bir yatırım bankasının üst düzey yöneticilerinden Michael Milken’ın menkul kıymet dolandırıcılığı suçlanması sürecinde rol aldı.  

Boesky’nin içeriden bilgi alarak yürüttüğü ticaret faaliyetleri, Kongre’nin 1988 tarihli Insider Trading Act yasasını kabul etmesini beraberinde getirdi. Bu sayede içeriden bilgi alarak hisse senedi ticareti yapanlar cezalandırılabiliyor, ihbarcılar ödüllendirilebiliyor ve yatırımcılar, bu yolu tercih eden kişilere dava açabiliyor.  

Michael Milken

Michael Milken, “junk bond” olarak adlandırılan, temerrüde düşme olasılığı yüksek fakat ödeme yaptığı takdirde yüksek bir getiri oranı sağlayan bir şirkete borç yatırımı yapmayı öngören yöntemi kullandı. Bu yatırımlarından elde ettiği gelirleri birleşme ve satın almalar ile kaldıraçlı işlemleri finanse etmek için kullanan Milken, bu faaliyetleriyle çalıştığı yatırım bankası Drexel Burnham Lambert’ı Wall Street’in beşinci en büyük yatırım bankası haline getirdi. 1989’da Milken, Boesky’nin ihbarıyla şantaj ve menkul kıymet dolandırıcılığıyla suçlandı. 1990’da altı ağır suçtan ceza aldı ve 10 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Bu ceza sonrasında iki yıla indirilse de Milken piyasalarda işlem yapmaktan men edildi. Yatırım bankası 1990 yılında iflasını duyurdu. Milken, eski ABD Başkanı Donald Trump tarafından 2020’de affedildi. Bugünkü servetinin 3,8 milyar dolar olduğu tahmin ediliyor.  

Bernard Ebbers

“Bernie” adıyla tanınan Bernard Ebbers, yirmi yıldan kısa bir süre içinde telekomünikasyon endüstrisine hakim bir konuma gelen WorldCom’un CEO’su olarak görev yaptı. Ebbers liderliğindeki şirket, tarihi boyunca 70 satın alma gerçekleştirdi. Tüm bu satın almalar, şirketin bilançosuna büyük miktarlarda borçlara sebep oldu. Kazançlarını artırmaya devam ettirmek isteyen şirket, zararları silmeye ve şirketin daha çok kazandığı algısını yaratmak için tablolarla oynadı. WorldCom’un 2000 yılında Sprint’i satın alma teklifi, ABD Adalet Bakanlığı tarafından sektörde tekel olacağı gerekçesiyle reddetti ve şirket için sonrasında işler pek iyi gitmedi. WorldCom iflas başvurusunda bulundu ve 1999’dan 2002’ye kadar satın almalarından kaynaklanan zararları uygunsuz bir biçimde kaydettiğini kabul etti. Ebbers, Nisan 2002’de iflas etti ve SEC’ye sahte belgeler sunmaktan, dolandırıcılıktan ve komplodan 25 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Ebbers vakasının ardından SEC, şirketler için daha sıkı raporlama standartları oluşturdu ve mali suçlar için daha sert cezalar uygulanmaya başlandı. 

Paparalı, dileriz Wall Street tarihinde çıktığımız bu kısa yolculuk ilgini çekmiştir. Finansal suçlar her zaman olduğu gibi bugün de gerçek ve yaşanma olasılıkları yüksek. Fakat aynı ölçüde, işin denetim boyutu da daha kapsamlı. Bu gibi içerikleri seviyorsan Papara Yatırım Blog’u takip etmeye devam edebilirsin.