Devre kesici nedir, ne zaman uygulanır?

Anahtar Bilgiler 

• Devre kesici, İngilizcede circuit breaker olarak adlandırılır. 

• Devre kesiciler, ilk kez 19 Ekim 1987'de yaşanan piyasa çöküşünün ardından kullanılmaya başlanmıştır. 

• S&P 500’ün önceki günün kapanış fiyatına göre %7 değer kaybetmesiyle Seviye 1, %13 değer kaybetmesiyle Seviye 2, %20 oranında değer kaybetmesiyle ise Seviye 3 devre kesicisi tetiklenir.

• Devre kesicilerin temel amacı, piyasa oynaklığının yüksek olduğu zaman dilimlerinde panik satışlarını veya manik alışları.

Selam Paparalı! Bazen hisse piyasalara o kadar dalgalı olur ki, borsa yönetimleri piyasanın sağlığını korumak için bazı müdahaleler uygulamak durumunda kalır. Örneğin açıklanan bir makroekonomik veri, yatırımcıların hepsinde hisse senetlerini bir panik duygusuyla satma isteği yaratır. Borsadaki kayıplar aynı işlem gününde belirli sınırları aştığında, piyasadaki işlemler kısa süreliğine durdurulur. Belirli bir süre sonra ise yeniden başlar. Eğer panik satışları devam ediyor ve borsada değer kaybı sürüyorsa, borsa yönetimleri işlemleri yeniden durdurabilir.

Endişe etme, tüm bunlar çok özel koşullarda ve belirlendiği şekilde gerçekleştirilir. Olağanüstü satışlar ve değer kayıpları olmazsa, işlemler olağan akışında devam eder. Bu yazımızda işlemleri durdurma eylemini gerçekleştirmek için uygulanan devre kesicinin tanımına, hangi koşullarda devre kesici uygulandığına ve farklı borsalardaki uygulamalarına değineceğiz. Hazırsan, tanımla başlayalım!

Devre kesici nedir?

İngilizcede circuit breaker olarak adlandırılan devre kesici terimi, borsada ticareti geçici olarak durduran acil bir önlemdir. Devre kesiciler, çoğunlukla panik satışlarını engellemeye odaklanır. Diğer yandan yatırımcıların büyük satın alımlar yapmaya başladığı zamanlarda da uygulanabilir. Devre kesiciler, küresel borsalarda fiyatlar önceden tanımlanmış seviyelere ulaştığında ticareti durduracak biçimde otomatik olarak çalışır.

Devre kesici nasıl çalışır?

Devre kesicileri evlerimizdeki sigorta kutuları gibi düşünebilirsin. Bazen evindeki elektrik tüketimi arttığında, örneğin hâlihazırda çalışan buzdolabı ve aydınlatmaların yanı sıra su ısıtıcısı, fırın ve çamaşır makinesini aynı anda çalıştırmayı denediğinde sigorta devreye girer ve elektrik tesisatında onarılması zor hasarlar oluşmaması için evdeki tüm elektriği keser. Devre kesiciler borsada da benzer bir biçimde çalışır. Alım ya da satım işlemlerinde aşırı yüklenmeler olduğunda devre kesiciler devreye girer ve işlemleri durdurur. Devre kesiciler, piyasa çapında olabileceği gibi çeşitli borsa işlem fonlarında ya da münferit hisse senetlerinde de uygulanabilir.

Devre kesicilerin tarihi

Devre kesiciler, 19 Ekim 1987’de meydana gelen piyasa çöküşünün ardından ilk kez kullanılmaya başlanmıştır. Söz konusu tarihte Dow Jones Endüstri Endeksi’nin bir günde yaklaşık %22,6 düşüşle 508 puan kaybettiği bilinir. Hong Kong’da başlayan ve kısa sürede dünya çapındaki piyasaları etkileyen durum, Kara Pazartesi olarak anılır.

Devre kesici ne zaman uygulanır?  

Amerika borsalarında, borsadaki şirketlerin önemli bir bölümünü temsil eden S&P 500’ün tek bir işlem günü içinde belirli bir miktarda düşmesiyle tüm piyasalarda devre kesici uygulanır ve ticaret durdurulur. S&P 500’ün önceki günün kapanış fiyatına göre %7 değer kaybetmesiyle Seviye 1, %13 değer kaybetmesiyle Seviye 2, %20 oranında değer kaybetmesiyle ise Seviye 3 devre kesicisi tetiklenir. Devre kesicilerin temel amacı, aşırı piyasa oynaklığını işlemlere kısa bir süre ara vererek durdurmaktır. S&P 500’de ilk iki seviyedeki devre kesicilerde işlemler en az 15 dakika dururken, Seviye 3’e ulaşıldığında borsada işlemler günün geri kalanı için durdurulur.  

Borsa İstanbul’da devre kesici uygulanmasının koşulu ise yıldız pazarda %10, ana pazarda %7,5, alt pazarda %5’lik değer kaybı görülmesidir. Devre kesicilerin temel amacı borsadaki yatırımcıların zararlarını minimuma indirmek ve kontrol edilemeyen bir panik satışı ya da alışıyla piyasa düzeninin bozulmasını engellemektir. Borsa İstanbul’daki son devre kesici uygulaması işlemlerinden biri 5 Ağustos 2024’te gerçekleşti ve gün içinde yaşanan düşüşün etkisiyle iki defa kesinti yaşandı. Küresel piyasalardaki hızlı düşüşlerin etkisi Borsa İstanbul’a yansıdı ve BIST 100 endeksinde %6,72’lik düşüş sonucu endekse bağlı devre kesici devreye girdi. İşlemlerin tekrar başlamasıyla satışlar yüzde 7'yi aştı ve devre kesici aynı gün ikinci kez çalıştı.

Devre kesici uygulandığında ne yapmalıyım?

Devre kesiciler, yatırımcılara son işlemleri hakkında düşünme fırsatı verir. Ayrıca piyasadaki aşırı hareketliliğin soğuması için de uygun zaman boşluğunu yaratır. Hâlihazırda aktif olarak işlem yaptığın bir borsada devre kesici uygulandıysa, yaptığın son işlemleri yeniden gözden geçirebilirsin. Unutma, devre kesiciler büyük alış ya da satış dalgaları sırasında uygulanır. Eğer bu dalgaya katılan yatırımcılardan biriysen, yaptığın işlemlerin piyasadaki volatiliteyi artırdığını ve bunun da portföyün için iyi olmayacağını fark etmelisin. Devre kesiciyle karşı karşıya kaldığında bir süre son işlemlerini düşünerek bir sonraki adımını planlaman iyi olacaktır. Zira bu uygulamalar, panik ve telaş gibi duygularla tetiklenen kararları takiben gelir.

Papara Yatırım Hesabınla Amerika borsalarında yatırımcı ol!

Devre kesici gibi uygulamalar, yatırımcılara haber verilerek gerçekleştirilir. Bu gibi durumlardan haberdar olmak için çeşitli kaynakları takip edebilir ya da Papara Invest’i takipte kalabilirsin.

Papara Yatırım Hesabı, sana Amerika borsaları Nasdaq ve New York Menkul Kıymetler Borsası’nda yatırım yapma olanağı sunar. Bu borsalar, dünyanın en büyük şirketlerinin listelendiği borsalardır. Bir başka deyişle, küçük bir yatırımla Tesla’nın, Apple’ın, Starbucks’ın ya da Amazon’un ortaklarından birine dönüşebilirsin.

Papara Yatırım Hesabı “parça hisse” özelliğiyle beraber gelir. Bir diğer deyişle yatırım yapmak için hisse senedinin bedelinin tamamını ödemene gerek olmaz. 1$ gibi bir miktarla da dünyaca ünlü şirketlere yatırım yapabilirsin. Canlı verilerle borsalarda olan bitenleri yakından izleyebilir ve yatırım stratejine bu doğrultuda karar verebilirsin. Henüz Papara hesabın yoksa aşağıdaki butona dokunarak ücretsiz hesabını kolayca açabilirsin.

Papara Hesabı Aç!