Sermaye artırımı nedir?

Anahtar Bilgiler

• Sermaye artırımı, bir şirketin yeni yatırımlarını finanse etmek, dış borçlarını ödemek ve özsermayesini güçlendirmek gibi amaçlarla gerçekleştirdiği işlemdir.
  
  
• Hem halka açık şirketler hem de özel şirketler sermaye artırımı yapabilir.
  
  
• Bazen şirketler, yalnızca güven tazelemek için “hisse geri alım” programları başlatabilir. 

Selam Paparalı! "Bir yeni bildirim: X şirketinin bedelli sermaye artırımı talebi onaylandı... Bir yeni bildirim: Y adlı şirket, bedelsiz sermaye artırımı onayı aldı..." Yolun Kamuyu Aydınlatma Platformu'na (KAP) veya iş dünyası haberleri sitelerine bir kez düştüyse Paparalı, mutlaka bu başlığı görmüşsündür. Görmediysen de merak etme, biz anlatacağız. Papara kullanıcılarının yatırım süreçlerinde başarıya ulaşması hedefiyle hazırladığımız Papara Invest’te bugün, odağımızda pek çok bireysel yatırımcının merak ettiği konulardan biri olan sermaye artırımı var. Bazen şirketler birleşir, bazen büyüme yolculuğuna çıkar, bazen sermaye yapısında değişiklikler gözlemlenir... İşte sermaye artırımı hem özel hem de halka açık şirketler için bu gibi durumlarda yaşanabilen bir finansal yapılandırma olayıdır. “Nasıl, nedir, ne işe yarar, yatırımcılar için sermaye artırımı ne anlama gelir?” gibi sorularının yanıtları, bu yazımızda! 😎

Sermaye artırımı nedir?

Sermaye artırımı kısaca bir şirketin mevcut veya yeni hissedarlara daha fazla hisse senedi ihraç ederek ek sermaye elde ettiği süreçtir. Kapital olarak da adlandırılabilen sermayenin sözlük tanımı ise, bir ticaret işinin kurulması ve yürütülmesi için gereken anaparadır. Bu iki önemli tanımdan sonra, sermaye artırımı kavramının ayrıntılarına girmeden önce bazı temel kavramlara da değinelim. 

• Ödenmiş sermaye, hissedarların sahip oldukları hisseler karşılığında şirkete fiilen katkıda bulundukları toplam para miktarıdır. 
• Çıkarılmış sermaye ise bir şirketin çıkardığı hisse senetlerinin toplam değeridir. Çıkarılmış sermaye, hem ödenmiş hem de ödenmemiş sermayeyi içerir. Başka bir deyişle çıkarılmış sermaye, yetkilendirilmiş ancak henüz ödenmemiş hisse senedi sayısını da kapsar.
  

“Şirketler neden sermaye artırımına gider?” sorusuna da yanıt vereceğiz, ancak önce hem özel şirket - halka açık şirket farklarından söz edelim, hem de bilançoda sermayenin veya sermaye artışının nasıl öğrenilebildiğini keşfedelim. Sermaye artırımı yapan bir şirketin bilançosunda, özsermaye bölümü etkilenir. Bir şirket halka açıksa ve sermaye artırımı yapmak istiyorsa, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından bu talebinin onaylanması gerekir. Genellikle halka açık şirketlerde sermaye artışı, yeni hisse senedi ihracıyla yapılır. Özel şirketlerde ise mevcut veya yeni potansiyel hissedarlar, kendi aralarında anlaşarak şirkete yeni sermaye ekleyebilir. 

Sermaye artırımı türleri nelerdir?

Sermaye artırımında temel amaç aynı olsa da, icra türleri değişir. Bedelli, bedelsiz, iç kaynaklardan sermaye artırımı gibi türlerin yanı sıra primli ve iskontolu sermaye artırımı ve karma sermaye artırımı gibi türler de şirketlerin yeni sermaye ihtiyaçlarında kullanabildikleri artırım türleri arasında sıralanır.

Bedelli sermaye artırımında şirketler, fiyatını kendilerinin belirlediği yeni hisse senetleri ihraç eder. Hissedarlarsa ihraç edilen yeni hisse senetlerini almak için para öder. Başka bir deyişle bedelli sermaye artırımında şirketlerin kasasına yeni para girişi olur ve bu da özsermayeyi iyileştirir. Bedelsiz sermaye artırımında ise bir şirket, mevcut hissedarlara, elde tuttuğu kazançlardan veya yedek hisselerden, yeni hisse senetleri ihraç eder. Bedelsiz sermaye artırımı şirketin kasasına yeni para girişi anlamına gelmez, ancak dolaşımdaki, el değiştiren hisse senedi sayısı artar. Bedelsiz sermaye artırımında, şirketin yeni bir yatırım için kaynak arayışında olduğu çıkarımına varılmaz. Bunun yerine şirket, özsermayesini artırmak için mevcut hisse senetlerini yeniden ihraç etmiş olur. 

Primli ve indirimli/iskontolu sermaye artırımı türleri ise sermaye artışında belirlenen hisse senedi fiyatını etkiler. Primli sermaye artırımında şirket, yeni hisse senetlerini daha yüksek bir fiyattan satar. Bu fark da şirket rezervlerine eklenir. İndirimlide ise nominal değerin altında bir fiyattan hisse senedi ihracı gündeme gelir. Bu hareket talebi destekleyecek gibi görünse de, mevcut yatırımcıların şirkete olan güvenini zedeleyebilir. 

Şirketler neden sermaye artırımı yapar ve süreç nasıl işler?

Şirketlerin sermaye artırımı yapmasının arkasındaki temel sebep, yeni yatırımlar için finansman ihtiyacını hissedarlar aracılığıyla karşılamaktır. Bir şirket, yeni ve büyük bir yatırıma hazırlanırken, hissedarlarından yeni para talep edebilir ve talep ettiği bu parayı yeni yatırımda kullanabilir. Diğer yandan şayet şirket çok borçluysa, borç finansmanı için de sermaye artırımın başvurabilir. Yeni hisse senetlerinden elde edilen gelir, şirketin borçlarını kapatması için kullanılabilir. Ya da şirketin likit varlıkları azdır ve likit varlığa ihtiyaç duyduğu bir dönemden geçiyordur. Böyle zamanlarda da şirketler sermaye artırımı yapar. Son olarak, şirket yeni bir ortak atadığında da sermaye artırımı yapılır. 

Süreç yürütülürken öncelikle halka açık şirketin yönetim kurulunun bu yönde bir karar alması, ardından söz konusu kararın genel kuruldan onay alması, daha sonra da Sermaye Piyasası Kurulu izni talep etmesi gerekir. Hisse senedi dağıtımı ve tescillenmesi süreci de takip eden takvimde gerçekleştirilir. 

Sermaye artırımında para nereden gelir?

Şirket şayet bedelli sermaye artırımına gidiyorsa, paranın kaynağı yeni hissedarlardır. Yeni hissedarlar, şirketin ihraç ettiği yeni hisse senetlerini satın alarak hem o şirkete yatırım yapmış olur hem de şirketin gelecek projelerini desteklemesine yardımcı olur. Öte yandan bedelsiz sermaye artırımında, söylendiği gibi, şirketin elde ettiği kazançlar veya yedekleri, iç kaynak olarak, herhangi bir ödeme gerektirmeden mevcut hissedarlara yeni hisseler ihraç etmek için kullanılır. Geçmiş yıl kazançları veya yedekler, sırasıyla geçmiş yıl kârları ve yedek akçeler (rezerv) olarak da anılabilir. 

Şirket temettü dağıtmıyorsa ve kârını harcamıyorsa, ilerleyen süreçte biriktirdiği bu kârı bedelsiz sermaye artırımıyla yeniden şirkete yatırabilir. Bedelli sermaye artırımı şirketlere yeni yatırımcılar kazandırma potansiyeli de taşır; zira yeni hisse senedi ihracı, arzı artırır ve yatırımcılar da bunu bir fırsat olarak görebilir. Şirketler, hisse senedi ihracından ve sermaye artırımından elde ettikleri kazançları yeniden şirkete yatırmayı seçebilir. 

Sermaye artırımı yatırımcılar için ne anlama gelir? 

Her şey iyi, güzel; ama yatırımcı tüm bunlardan ne anlamalı? Bir hisse senedinin sermaye artırımı yapması, yatırımcılar için nasıl bir avantaj sunar? Dezavantajları ve potansiyel etkileri nelerdir? Vakit kaybetmeden sıralayalım. 

Sermaye artışı, dolaşımdaki hisse senedi arzını artırmak için kullanılan bir finansman kaynağı olarak konumlanır. Dolaşımdaki hisse senedinin artması, şirketin hisse senedi fiyatının zayıflaması anlamına gelebilir. Özellikle indirimli sermaye artırımı yapılıyorsa, yatırımcılar bunu negatif bir mesaj olarak yorumlamayı ve satışa geçmeyi tercih edilebilir. Öte yandan sermaye artışı, mevcut sahipliklerin seyrelmesine de yol açar. Bir şirket, arz ettiği hisse senedi sayısını artırdığında, mevcut hissedarların sahiplik yüzdesi azalır. Örnek vermek gerekirse, bir şirketin %10’una sahip bir yatırımcı, sermaye artırımı sonrası daha fazla hisse senedi satın almadığında, sahiplik oranı %10’un altına düşer. Tam da bu noktada rüçhan hakkı devreye girer. Rüçhan hakkı, mevcut hissedarlara, arz edilen yeni hisse senetlerini yeni yatırımcılardan önce satın alarak ortaklık paylarını korumaları için yapılan bir uygulamadır. 

Bu noktada, bir şirket bedelli sermaye artırımı yapıyorsa, hissedarlar yeni arz edilen hisseleri rüçhan hakkı uyarınca erken satın alabilir ve bu sayede hisse senetlerinin değerinin ve sahiplik oranının düşmesinin önüne geçebilir. Öte yandan bedelsiz sermaye artırımında temel amaç, piyasadaki sayıyı artırmak ve hisse senedini daha likit hâle getirmek olarak tanımlanabilir. Bu noktada hisse senedinin fiyatında değişme yaşanmaz. Bedelsiz sermaye artırımı, Amerika borsalarındaki “hisse bölünmesi” kavramına denk düşebilir. Örnekler için son başlığa bakmayı unutma!

Sermaye artırımı nasıl hesaplanır? Sermaye artırımı hesaplama

Tanımları biraz daha sonraya bırakalım ve sermaye artırımı hesaplaması yapılırken dikkat edilenleri anlatalım. Diyelim ki 100 milyon TL ödenmiş sermayesi olan bir şirketimiz olsun. Hedefimiz ise ödenmiş sermayemizi 150 milyon TL’ye çıkarmak. Şirketimizin hisse senetlerinin nominal değerini de kabaca 10 TL olarak varsayalım. 

• Yeni ihraç edilecek hisse senetlerinde, birim fiyatı anlamak için arz edilen yeni hisse senetlerinden, mevcut ödenmiş sermaye çıkarılır ve 10’a bölünür.
• (150 - 100) / 10 = 5 milyon TL

Bir örneği de seyrelen, sulanan trendlerden verelim. Eski hisselerin artıştan sonraki toplam hisselere bölünmesi gerçekleştirilir. Elde edilen rakam, mevcut hissedarların mülkiyetinin sermaye artışından sonra % kaç oranında değişebileceğini gösteriyor. Toplam hisse sayısı arttıkça, mülkiyet yüzdesi de azalır.  

Amerika’da sermaye artırımı örnekleri

Burada tüm terminolojiyi ve kavramları Türkçe anlattık ve Türkiye borsasına yönelik bir içerik gibi olsa da, ABD merkezli şirketler arasında da bu kültür bir hayli yaygın. Örneğin elektrikli mobilite devi Tesla’nın, 2020’de milyarlarca dolar yeni hisse arzı gerçekleştirdiği ve bu açıdan bilançosunu güçlendirdiğini ifade edebiliriz. Öte yandan Apple, yatırımcılarından doğrudan yeni sermaye beklemez ve genellikle mali durumunun gücünü göstermek için, rekor katılım gören hisse geri alım programları başlatır. İngilizcede buyback olarak adlandırılan bu kavram, şirketin dolaşımdaki hisseleri kendi rezervleri için satın almasına ve bu sayede dolaşımdaki arzı kısıtlayarak hisse senedi fiyatının yükselmesi için zemin hazırlar. 

Bazı durumlarda sermaye artırımı, şirketin devamlılığı için kritik bir rol üstlenir. Örneğin 2008 krizinde Bank of America ve Citi gibi küresel bankaların likiditeyi sağlamak ve regülatif gereksinimleri karşılamak için bu yola başvurduğu, pandemi döneminde ise Delta ve United’ın milyarlarca dolar topladığını biliyoruz. Bu açıdan sermaye artırımı, bir şirketi hayata bağlayan yegane araçlardan biri olarak konumlanıyor. 

Dileriz bu yazımız hoşuna gitmiş, sorularına yanıt olmuştur Paparalı. Yeni bir yazıda görüşmek üzere!