Sadece bir cadde değil: Wall Street ne anlama geliyor?

Anahtar Bilgiler

• New York Menkul Kıymetler Borsası (NYSE) ve Nasdaq'a ev sahipliği yapan Wall Street, küresel finansın ve sermaye piyasalarının merkezi konumundadır.
  
  
• Wall Street kökeninde, ismini Hollanda kolonisi olduğu dönemde inşa edilen bir duvardan alır. 
  
  
• Wall Street'in konumu, Manhattan, New York'tur. 

Selam Paparalı! Bugün o meşhur tabelalı caddenin öyküsüne ve önemine odaklanacağız. Doğru bildin, bu yazımızda Wall Street'e uzanıyoruz. Hakkındaki efsaneler hiç tükenmeyen, içinde konuşulan her konunun küresel ekonomiyi etkilediği bir finans merkezi olma özelliği taşıyan, sermaye piyasalarının beşiği olan Wall Street’in neden bu kadar önemli olduğunu hiç düşündün mü? Merak etme, bu yazımızda birlikte keşfedeceğiz. “Wall Street nedir?”, “Wall Street ne işe yarar?”, “Wall Street ve New York Menkul Kıymetler Borsası ilişkisi nedir?”, “Wall Street’te yaşananlar neden küresel ekonomiye etkiler?” Tüm bu sorular heybemizde, yanıtlar da öyle. Hazır mısın? Çünkü dünyanın en önemli finans merkezine doğru bir yolculuğa başlıyoruz! 😎

Wall Street nedir? Kökeni ve tarihi

Wall Street’e iki açıdan bakabiliriz Paparalı. Wall Street, hem adı üzerinde bir caddedir ve coğrafi konumdur; hem de ABD sermaye piyasalarının merkezini adlandırmak için kullanılan bir ifadedir. Coğrafi açıdan Wall Street, New York, Manhattan’da sekiz blokluk bir alana yayılır. Broadway’den South Street’e doğru doğudan batıya bir alanda konumlanır. Diğer yandan ise Wall Street, kapitalizmin ve serbest piyasa ekonomisinin merkezidir. Çok sayıda bankaya, yatırım kuruluşuna, aracı kuruma, yatırım bankalarına, menkul kıymet yöneticilerine, hedge fonlarına ve yatırım danışmanlarına ev sahipliği yapan bu ünlü cadde, finans dünyasına yön veren insanların buluşma noktasıdır. 

Tarihsel referanslara göre Wall Street’in kökeninde, bölge bir Hollanda kolonisiyken inşa edilen fiziksel bir duvar yatar. Cadde, ismini bu duvardan almıştır. Sonraları ise bu cadde, tüccarların ve alıcıların iş yapmak için buluştukları bir pazar yeri olarak kullanıldı. Bu pazar yeri kullanımı, 1792’de New York Menkul Kıymetler Borsası’nın (NYSE) kuruluşuna kadar uzandı. Alıcılar ve satıcılar, işlerini meşrulaştırmak ve standartlaştırmak için kuralları resmîleştirme yoluna gitti ve takip eden dönemde de New York borsasının temelleri atıldı. New York borsasının merkezi hâline gelmesi, Wall Street’i küresel ekonominin kalbi hâline getirecek ilk adımdı. 

Wall Street’in finans dünyasındaki yeri

Bildiğin gibi, ABD, gayri safi yurt içi hasıla bakımından dünyanın en büyük ekonomisi ünvanını taşıyor. Ekonomi büyüklüğüne kıyasla Wall Street’ten yönetilen ABD borsası da büyüklük ve likidite açısından dünyanın en büyük borsası olarak öne çıkıyor. Wall Street’in bu ölçeği, onu küresel ekonominin en önemli unsurlarından biri hâline getiriyor; zira bu cadde, yalnızca bir cadde olmanın ötesinde, dünyanın en zengin ülkesinin en büyük ticaret merkezi olarak konumlanıyor. Ortalama günlük hisse senedi işlem hacmi ve listelenen şirketlerin toplam piyasa değeri açısından tartışmasız dünya lideri olan New York Borsası’na ev sahipliği yapan Wall Street, NYSE’nin yanı sıra dünyanın ikinci büyük borsası olan Nasdaq’ın da merkezidir. 

Tüm bunlar, Wall Street’i dünyanın en büyük finans kuruluşlarının da odak noktası hâline getiriyor hâliyle. ABD’nin en büyük bankası JPMorgan Chase, yatırım bankacılığı devleri Goldman Sachs ve Morgan Stanley, bireysel ve kurumsal bankacılıkta küresel devlerden biri olarak öne çıkan Citigroup ve ABD’nin önde gelen bankalarından Bank of America’nın genel merkezleri, Wall Street’te yer alıyor. Wells Fargo’yu da unutmayalım tabii. Bu saydığımız kuruluşlar, her bilanço döneminde ilk bilançoları açıklayan ve ABD ekonomisinin genel görünümüne dair ipuçları sunan kuruluşlar arasında başı çekiyor. Kapitalizmin ve serbest piyasanın merkezi olması, Wall Street'i küresel finansal ve ekonomik krizlerin ayak seslerinin duyulduğu ilk yer hâline de getiriyor. Genelde tüm dünyayı etkileyen ve etkileri uzun yıllar süren krizlerin ilk sinyalleri, Wall Street’te ortaya çıkmaya başlıyor.

Wall Street borsası kime aittir?

“Wall Street borsası” tabiri biraz yanıltıcı olabilir. Şöyle düzeltelim:  Wall Street’in ayrılmaz parçası olan New York Menkul Kıymetler Borsası, NYSE, 2000 yılından bu yana küresel borsa ve veri hizmetleri sağlayıcısı olarak faaliyet gösteren Intercontinental Exchange’in (ICE) bir iştiraki olarak hizmet veriyor. ICE’nin NYSE’yi 2013’te satın aldığı biliniyor. Ağırlıklı olarak teknoloji şirketlerinin listelendiği Nasdaq ise, bağımsız bir halka açık şirket olan Nasdaq Inc tarafından işletiliyor. Bu arada, ICE’nin de ABD’de halka açık olan ve borsada işlem gören bir şirket olduğunu not düşelim. Wall Street’te hangi borsalar bulunuyor?

Wall Street’te iki borsa bulunur Paparalı. İlki daha önce de söylediğimiz gibi NYSE, diğeri ise Nasdaq’tır. Bu ikisi arasındaki farklara kısaca göz atalım:

• NYSE 1792’de kuruldu. Nasdaq ise 1971’de kuruldu. 
• NYSE bir fiziksel işlem salonuna, yani “ticaret katına” (trading floor) sahipken, Nasdaq’ta tüm işlemler elektronik ortamda gerçekleştiriliyor. 
• NYSE’de listelenen şirketler, IBM ve Coca-Cola gibi dev şirketleri içeriyor. Nasdaq ise genellikle teknoloji şirketlerinin halka arz olmak için tercih ettiği bir borsa olarak öne çıkıyor. Bunun da sebebi, NYSE’nin listeleme için daha katı ve maliyetli koşullar sunması olarak açıklanabilir. 

Bu borsaların yanı sıra bazen haberlerde NYSE Arca ismine de rastlayabilirsin. ArcaEx olarak kurulan NYSE ArcaEx, 2006’da NYSE tarafından satın alındı ve bugün, hem hisse senedi hem de ETF işlemlerinin düşük maliyetli ve hızlı bir biçimde gerçekleştirilmesi için tamamen elektronik ortamda faaliyet gösteren bir borsa olarak öne çıkıyor. 

Biraz da binalardan söz edelim istersen. “Wall Street” denince akla belirli ikonik görüntüler gelir. İşte o ikonik görüntülerden biri, 11 Wall Street, Manhattan adresinde konumlanan, 1903 tarihli Beaux-Arts tarzı, altı sütunlu binadır. Bu bina, yalnızca Wall Street’in değil, küresel finansın sembollerinden biridir. Diğer yandan Nasdaq binası, Times Meydanı’nda yer alır. Bir ticaret katına ev sahipliği yapmadığı için, bolca ekranın yer aldığı bir yapıdır. 

Wall Street ve yatırım kültürü

En büyük sermaye piyasası merkezi olması, Wall Street'i borsa işlemlerine dair borsa kültürünün de merkezi hâline getirir. Küresel yatırım anlayışı, büyük ölçüde Wall Street'te gelişmiş ve dünyaya yayılmıştır. Bugün tarihe geçen, kitaplara kazınan, yatırımcıların daima aklında tuttuğu pek çok yatırım stratejisi ve piyasa analiz yöntemi, Wall Street'te işlem yapan "trader"lar tarafından geliştirilmiştir. Wall Street'te alım satım yapan kimseler, "trader" ya da Türkçede doğrudan çeviriyle "tüccar" olarak anılır. Wall Street'te işlem yapanlar, genellikle büyük yatırım bankalarında ve hedge fonlarda çalışanlardır. 

Hacimlerin yüksek, işlem büyüklüklerinin dikkate değer, listelenen şirketlerin dünya devi olduğu bir borsa, spekülasyonun da yuvasıdır. Daha önce dile getirdiğimiz gibi, spekülasyon her zaman kötü olmak zorunda değil ve piyasa işleyişinin temelini oluşturuyor. Hâl böyle olunca, kısa vadeli fiyat hareketlerinden kazanç sağlamayı amaçlayan spekülatörler de Wall Street’in en önemli paydaşları arasında öne çıkıyor. 

Wall Street ve teknoloji ilişkisi

Belki dikkat ettin, belki de hiç rastlamadan, ama biz hatırlatalım. Wall Street, genellikle 2 gün olarak uygulanan ve T+2 olarak ifade edilen takas süresini 1 güne, yani T+1’e indirdi. Yani New York Borsası’nda işlem yapan yatırımcılar ile yapılan işlemin ödünleşme süresi, 2 iş gününden 1 güne düştü. İşte bu Paparalı, Wall Street’in teknoloji ilişkisiyle mümkün oldu. Dilersen biraz açalım.

Wall Street, küresel finansın beşiği olarak öne çıkarken gelişmiş yatırım araçlarının inşa edildiği bir Ar-Ge merkezi olma özelliği de taşıyor. Zira yatırımcılar, tarih boyunca hisse senedi piyasalarını ve diğer yatırım araçlarını “yenmenin”, bu sayede getiri elde etmenin yollarını arıyor. Gelişen teknoloji ve yaygınlaşan elektronik sistemler, algoritmik ticaret, yüksek frekanslı işlemler (high frequency trading | HFT) gibi kavramların ortaya çıkışını da beraberinde getiriyor. Mikro saniyeler içinde yapılan işlemlerden belirli kural setlerini izleyerek yatırım ve alım-satım süreçlerini otomatikleştiren algoritmalara kadar pek çok teknolojinin çıkış noktasının da yine Wall Street olduğu söylenebilir. Ayrıca yatırım danışmanlığı süreci de, özellikle yapay zekada yaşanan dikkate değer gelişmelerin ışığında, pek çok finansal teknoloji (fintech) girişiminin piyasaya sürdüğü robo-danışman (robo-advisor) çözümleriyle, Wall Street’in öncülüğünde başkalaşıyor. 

Yapay zeka demişken, Papara Invest’te, Papara Listeleri içindeki yapay zeka kategorisini keşfettin mi? Potansiyeli yüksek hisse senetleri bu listede karşına çıkabilir, kim bilir!

Sadece bir cadde değil: Küresel etkiler

Küresel sermaye piyasalarının ilk atılımlarının yapıldığı bir yer olarak anlattığımız Wall Street’in yalnızca bir cadde olmadığını fark etmişsindir Paparalı. Wall Street’i etkileyen gelişmeler, tüm küresel ekonomiyi etkileme potansiyeli taşır. Wall Street’te yapılan inovasyonlar, dünya çapında tüm sermaye piyasalarına yayılır. Örneğin Türkiye’de de Borsa İstanbul’un, Wall Street’ten  tam bir yıl sonra T+1 takas süresi için çalışmalar yürütmeye başladığını biliyor muydun? Wall Street, ABD’nin en büyük şirketlerinin halka açık olarak işlem gördüğü borsalara ev sahipliği yapar; başka bir deyişle ABD ekonomisinin gidişatına dair sinyalleri de barındırır. Yani Wall Street, ABD ekonomisi üzerinde belirleyici etkiye sahiptir. Son olarak Wall Street, aynı zamanda ABD’de bir lobi merkezidir. Büyük şirketler, Wall Street çevrelerinde lobi faaliyetleri yürüterek, dış ticaretten regülasyonlara, pek çok konuda yasaların “işlerini kolaylaştırması” için kampanyalar düzenler.

İşte böyle Paparalı. Filmlere konu olan, finans dramalarına ev sahipliği yapan, her gün tüm dünyadaki yatırımcıların soluksuz izlediği bir piyasa olan Wall Street’de dair söyleyeceklerimiz bunlar. Wall Street’te günlerin nasıl geçtiğini filmlerden keşfetmek istiyorsan, Papara Invest Blog’da yayımladığımız ilgili yazıya göz atabilirsin. Bizden şimdilik bu kadar, başka bir yazıda görüşmek üzere!