ETF nedir? Pasif yatırımcılar için rehber

Anahtar Bilgiler

• Birden fazla hisse senedini ve varlığı içeren borsa yatırım fonları (ETF), borsada işlem gören fonlardır. Bu fonların payları, borsada alınıp satılabilir. 
  
  
• Geleneksel yatırım fonlarına göre daha likit olan ETF’ler, çeşitlendirme ihtiyacı duyan yatırımcılar için düşük maliyetli bir çözüm olabilir.
  
  
• ETF seçerken çeşitlendirme kriterleri göz önünde bulundurulmalı, yönetim ücretleri ve getirilere ilişkin potansiyel vergi yükümlülükleri de hesaba katılmalıdır.
  

Selam Paparalı! Hisse senetlerine tek tek yatırım yapmak yerine belirli tema, sektör ve endekslere dengeli bir yatırım stratejisi benimsemek istiyorsan, bu yazı tam sana göre! Zira, bu yazımızda borsa yatırım fonlarını, yani borsada işlem gören yatırım fonlarını odağımıza alıyoruz. ETF nedir, ne işe yarar? ETF yatırımı nasıl yapılır? ETF yatırımı yaparken nelere dikkat etmeli? ETF'lere dair ihtiyaç duyduğun bilgileri bu yazıda derledik. 😎

ETF nedir?

İngilizcede uzun hâli exchange-traded fund olan ve Türkçeye borsa yatırım fonu olarak çevrilen ETF, birden fazla varlığı içeren ve tıpkı tek bir hisse senedi gibi bir borsada alınıp satılabilen yatırım fonudur. ETF’ler, sektörlere, spesifik teknoloji alanlarına, hisse senetlerinin dışında çeşitli varlıklara aynı anda yatırım yapma imkânı sunar. ETF’leri borsada işlem gören ve borsa uygulamalarıyla yatırım yapabildiğin ortak çatılar olarak düşünebilirsin. 

ETF’ler ayrıca belirli yatırım stratejilerini takip etmek için de tasarlanabilir. Örneğin bazı ETF’ler yalnızca temettü hisselerine odaklanır; kimi ETF’ler endeks fonu olarak konumlanır ve S&P 500’ün tamamını içerir. Kimi ETF’ler riskten korunmaya odaklıdır, kimileri de spekülasyonla kısa vadede getiri elde etmeyi amaçlar. Bazı ETF’ler, hazinesinde Bitcoin tutan şirketleri içerir; kimi ETF’ler ise yalnızca spesifik bir hisse senedine 2x, 5x gibi farklı kazanç ve risk katsayılarıyla işlem yapma olanağı sunar.

ETF’lerin geleneksel yatırım fonlarından en temel farkı, alım-satım şekli olarak özetlenebilir. ETF’ler bir hisse senedi gibi gün boyu borsada işlem görür. Başka bir deyişle fiyatları, o anki arz - talep dengesine göre belirlenir. Geleneksel yatırım fonları, yani borsada işlem görmeyen fonlar ise gün sonunda açıklanan fiyatla fiyatlanır. Öte yandan ETF’ler, borsada sürekli işlem hâlinde oldukları için likidite açısından da geleneksel yatırım fonlarından öndedir. 

Borsada özellikle düşük maliyetle çeşitlendirme yapmak isteyen yatırımcılar için güçlü araçlardan biri olarak öne çıkan ETF’ler, tek işlemle onlarca, yüzlerce hisse senedine yatırım yapma olanağı sunar. Örneğin hazinesinde Bitcoin tutan 10 şirkete yatırım yapmak ayrı ayrı 10 kez işlem ücreti ödemek anlamına gelirken, ETF’le tek işlem yapmak bu maliyetleri ortadan kaldırır ve yatırımcılara daha derli toplu bir portföy sunar. 

ETF nasıl çalışır? ETF işleyiş mekanizması

ABD’de borsada işlem gören bir ETF, ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu’na (SEC) kayıtlı olmak zorundadır. ETF’lerin çalışma mantığı, geleneksel fonlarınkine benzer. Yatırımcılar bir ETF’e yatırım yaptıklarında, yatırım tutarları, fon yöneticilerinin ETF’te belirlediği ağırlıklandırmalara göre ETF’in içerdiği varlıklara dağılır. Elbette tüm ETF’ler aynı şekilde çalışmaz. Burada devreye aktif ve pasif ETF farklılıkları girer. 

• Pasif ETF’ler, geniş bir endeksin performansını izleyen, S&P 500 gibi çeşitlendirilmiş bir endekse, hedeflenen bir sektöre veya trende odaklanan fonlardır. 
• Aktif ETF’ler ise aktif olarak fon yöneticileri tarafından yönetilir. Fon yöneticileri, ETF’in dağılımında sık güncellemeler yapar. 

ETF çeşitleri ve yatırım seçenekleri

Söylediğimiz gibi Paparalı, ETF’ler yalnızca hisse senetlerini içermez. Farklı varlık sınıflarına odaklanan borsa yatırım fonları da ABD borsalarında işlem görebilir. ETF çeşitleri, temelde aşağıdaki gibi sıralanır:

• Hisse senedi ETF’leri: Adı üzerinde, hisse senedi ETF’leri, belirli şirketlerin hisse senetlerine yatırım yapar. Örneğin S&P 500 endeksinde listelenen tüm şirketleri içeren SPY endeksi veya Nasdaq 100 şirketlerini içeren QQQ ETF’i, bu kategoride değerlendirilebilir.

• Tahvil ETF’leri: Tahvil ETF’leri, devlet tahvili veya şirket tahvili gibi, borçlanma araçlarını içerir. Sabit getirili menkul kıymetler olan tahvilleri içeren en popüler ETF’lerden biri iShares 20+ Year Treasury Bond ETF (TLT) olarak söylenebilir. Bu ETF, 20 yıl ve daha uzun vadedeki ABD Hazine tahvillerini içerir. 

• Emtia ETF’leri: Emtia ETF’leri, küresel piyasalarda altın, gümüş, petrol, buğday, portakal suyu gibi emtialara yatırım yapar. Bu ETF’lerde hisse senedi veya tahvil bulunmaz. SPDR Gold Trust (GLD), United States Oil Fund (USO) gibi fonlar, örnek gösterilebilir. 

• Sektör ve tematik ETF’ler: Hisse senedi ETF’lerinin genel anlamda hisse senedi içerdiklerini söylemiştik. Buna ek olarak, spesifik sektör ve temalara odaklanan borsa yatırım fonlarına da rastlamak mümkündür. Örneğin Global X Robotics & AI ETF (BOTZ), küresel çapta işlem gören yapay zeka ve robotik hisse senetlerine yatırım yaparken Health Care Select Sector SPDR (XLV), sağlık sektöründe faaliyet gösteren şirketleri hedefler. 

• Endeks ETF’leri: Daha geniş anlamda endeksleri birebir takip eden endeks ETF’leri, özellikle piyasanın daha geniş bir bölümüne daha düşük maliyetlerle erişebilmek isteyen yatırımcılara hitap ediyor. Vanguard Total Stock Market ETF (VTI) ve MSCI World ETF, endeks ETF’leri denince akla ilk gelenler arasında konumlanıyor. 

ETF’lerin avantajları ve dezavantajları

Papara Invest Blog’u yakından takip ediyorsan, ETF’lerin avantaj ve dezavantajlarını basit bir fikir yürütmeyle sen de keşfedebilirsin. Gel, bu fikir yürütme sürecini birlikte yapalım. Her şeyden önce, ETF’lerin avantajlarının başında, farklı sektörlerden onlarca şirkete ve hatta farklı varlıklara aynı anda yatırım yapabilme olanağı, avantajların başında geliyor. Öte yandan borsa yatırım fonları, özellikle expense ratio olarak tabir edilen işletim ücretleri hesaba katılarak seçildiğinde, düşük maliyetli bir yatırım stratejisi sunuyor. ETF’ler, birden fazla varlığa tek işlemde yatırım yaptığı için tek işlemde geniş çaplı çeşitlendirme fırsatı da veriyor. Öte yandan ETF’ler, yatırımcılara, yoğun araştırma süreçlerine girmeden sektör, trend ya da varlık bazlı yatırım portföyü oluşturma olanağı sunuyor. 

Elbette, nereden baktığına göre değişmekle birlikte, ETF’lerin çeşitli dezavantajları da var. Özellikle aktif şekilde yönetilen borsa yatırım fonlarına yatırım yapıyorsan, işletim ücretleri potansiyel kazançları kısıtlıyor. ETF seçimini doğru yapmaz ve sektörel ya da trend bazlı bazı ETF’lere sıkıştığında ise çeşitlendirme fırsatlarını kaçırabilirsin. Ek olarak, her ne kadar borsada işlem gören ETF’ler geleneksel fonlara göre daha likit olsa da, daha geri planda kalan, çok niş borsa yatırım fonları zaman zaman likidite problemleri sebebiyle işlemlerinin zamanında gerçekleşmesini engelleyebilir.

ETF nasıl alınır? Adım adım Papara’da ETF yatırımı süreci

En kritik soruya geldik: İyi, güzel ama, ETF nasıl alınır? Papara Invest’te hesap açarak dilediğin ETF’e, ABD borsalarında işlem gören yatırım fonlarına yatırım yapabileceğini biliyor musun? Hemen tarif edelim. 

• Papara Invest hesabına girdikten sonra Keşfet sekmesine geç.
• En üstte gördüğün arama çubuğuna ETF yaz.
• Papara’dan yatırım yapabileceğin onlarca ETF, karşında!

A’dan Z’ye sıralanan ETF listesinde bonolara, tahvillere yatırım yapan borsa yatırım fonlarından fiziksel altın tutan fonlara, dünya endekslerini izleyen borsa yatırım fonlarından belirli sektörlere odaklanan fonlara, geniş bir yelpazeye Papara’dan yatırım yapabilirsin. İlgilendiğin ETF’e dokunduktan sonra açıklama bölümünde fonun stratejisini öğrenebilir, grafiğini inceleyebilirsin. Liste çok uzun ve karışık gelirse, daha kolayı elbette Papara’da var. Papara Listeleri’nde Borsa Yatırım Fonları (ETF) başlığına tıkla, Endeks Fonları, Kaldıraçlı ETF’ler, Endeks Düştükçe Yükselenler gibi başlıklar altında en popüler Amerika ETF’lerini keşfet ve yatırıma başla. 

ETF yatırımında dikkat edilmesi gerekenler

Biliyorsun, Papara Invest olarak senin her koşulda başarılı bir yatırım serüveni yaşamanı istiyor; tüm yazılarımızda dikkat edilmesi gerekenleri de bir kenara yazıyoruz. ETF’lere dair de bazı notlarımız olacak. ETF kavramıyla ilk kez tanışıyorsan ve ETF yatırımı yaparken nelere dikkat etmeli diye soruyorsan, burada değindiklerimize mutlak göz atmanı öneriyoruz.

• Yönetim ücretlerine dikkat et: Borsa yatırım fonları, özellikle aktif yönetilen fonlarsa, fonu yöneten şirketler tarafından yönetim ücretlerine tabii tutulur. Bir ETF’e yatırım yaptığında, bu oranın ne olduğuna dikkat etmelisin. Expense ratio olarak adlandırılan yönetim ücreti, uzun vadede getiri kaybına neden olabilir. Bu noktada genellikle %0,03 ila %0,75 aralığında yönetim ücretlerine sahip fonlar radarında olabilir. 

• Çeşitlendirmeyi ve yeniden dengelemeyi unutma: Borsa yatırım fonları her ne kadar sektör ve trend spesifik yatırım yapma olanağı sunsa da, sektörlerde değişen dengeler ETF’leri bir anda verimsiz hâle getirebilir. Bu noktada hiçbir zaman aklından çıkarmaman gereken çeşitlendirme ilkesini hatırla ve varlıklarını çeşitlendir. Ayrıca ETF’lerin zaman içindeki performansına bakarak yılda 1-2 kez yeniden dengeleme işlemi yapabilir ve bazı ETF kağıtlarını elinden çıkararak yenileriyle değiştirebilirsin. 

• Vergi yükümlülüklerini hatırla: ABD borsalarında elde edeceğin kazançlar, yurt dışı kazanç kapsamında değerlendiriliyor ve gelir beyanı gerektirebiliyor. ABD borsalarından elde edilen kazançların vergilendirilmesine dair ayrıntıları Papara Invest'te bulabileceğin yazılarda araştırabilirsin. 
  
  
• Yatırım maliyetlerini hep değerlendir: İşletim ücretleri, işlem ücretleri, vergi yükümlülükleri… Borsa yatırım stratejinden en iyi verimi alabilmek için, gerek ETF’lere, gerek başka varlıklara yatırım yaparken mutlaka yatırım maliyetlerini de hesaba kat. Öte yandan ETF’lerin özelliklerini de yakından incele. Kimi ETF’ler, temettü getirilerini otomatik olarak ana paraya katar. Ancak temettü getirini nakit harcamalarında kullanacaksan bu özellikteki ETF’lere yönelmeyi dene. 
  
  
• Hacim ve likiditeyi kontrol et: Tıpkı hisse senedi yatırımı yapar gibi, borsa yatırım fonu yatırımlarında da hacim ve likidite önem arz eder. Hacmi yüksek, likiditesi yüksek fonları tercih etmek, acil durumlarda fonu elden çıkarmak ve satmak istediğinde değerinde alıcı bulman ve hızla nakde dönüştürmen için kritiktir.

Popüler ETF’ler ve küresel piyasadaki durumları

ABD borsalarında yüzlerce ETF var Paparalı. Her biri içerdikleri varlıklar, yatırım stratejileri, yönetim durumları gibi faktörlerle birbirinden ayrılıyor. Ancak ETF’ler, özellikle geniş ölçekli, endeks fonları gibi ETF’ler, yalnızca yatırım aracı olarak değil; piyasa göstergesi olarak da hareket ediyor. En popüler birkaç ETF’i sıralayalım, gerisi sende!

• SPY (S&P 500 ETF): Daha önce de söylediğimiz gibi, ABD’nin en büyük 500 şirketine yatırım yapan S&P 500 ETF’i, geniş bir portföy sunar. Riski düşüktür, zira koşullar olağanüstü seyretmediğinde, tarihsel tutarlılıkta kazançlar sağlar. Tam da bu sebepten, kazanç oranları da kısıtlı kalabilir. SPY’nin getirisi, kabaca ABD ekonomisinin büyümesine göre belirlenir. 
• QQQ (Nasdaq 100 ETF): Nasdaq borsasında listelenen 100 şirketi içeren QQQ, teknoloji odaklı bir endekstir. Genel anlamda yüksek getiri potansiyeli sunar, ancak bu potansiyel onu görece daha riskli hâle getirir. 
• VT (Total World Stock ETF): Bu borsa yatırım fonu, tüm dünya borsalarına yatırım yapar. Özellikle küresel çeşitlilik istiyorsan, ideal olabilir. 
• ICLN (Temiz Enerji ETF): Demiştik ya ETF’ler sadece endekslere yatırım yapmaz, kimileri de trendlere ve sektörlere odaklanır. Örneğin ICLN, güneş ve rüzgâr gibi temiz enerji şirketlerini içerir. Çevresel duyarlılığın yüksekse ve temiz enerjinin kaçınılmaz olacağına inanıyorsan, senin için uygun olabilir. 
• XLF (Finans odaklı ETF): İşte sektörel ETF’lere bir örnek daha. XLF, finans sektöründe faaliyet gösteren şirketlere, yani kısaca bankalara odaklanan bir borsa yatırım fonudur. Bu fon, bankaların performansına göre yukarı yönlü hareket edebilir. Ekonomik toparlanma dönemlerinde tercih edilebilir.