Dow Teorisi nedir? Piyasa analizindeki önemi

Anahtar Bilgiler

• Piyasaların kusursuz çalıştığını ve temelde üç fazlı trendlerden oluştuğunu varsayan Dow Teorisi, teknik analizin temelini oluşturur. 
  
  
• Dow Teorisi’ne göre her trende, birikim aşaması, kamuoyu katılımı aşaması ve aşırı alış/satış aşaması olmak üzere üç fazdan oluşur. 
  
  
• Charles Dow tarafından geliştirilen Dow Teorisi, endekslerin çalışma prensibini anlamak, yatırımcı hissiyatının piyasa hareketlerindeki ve trendlerdeki belirleyici rolünü anlamak açısından pratik ve genelgeçer bir yöntem sunar.

Selam Paparalı! Yatırım jargonunu ve piyasa terimlerini bir bir eritmeye devam ediyoruz. Bu yazımızda ABD’de sermaye piyasalarının kurulmasında öncü rol üstlenen bir isim tarafından ortaya konan ve 1920’lerden bu yana adından söz ettirmeyi başaran bir konumuz var. Özellikle teknik analizle birlikte anılan kavramlardan biri olan Dow Teorisi’ni odağımıza alacağımız bu yazıda “Dow Teorisi nedir?”, “Dow Teorisi piyasalarda neden önemlidir?”, “Dow Teorisi hâlâ geçerli mi?”, “Dow Teorisi kim tarafından geliştirildi?” gibi tüm soruları yanıtlayacağız. Tanımlarla başlayacak, ana hatları özetleyecek, finansal okuryazarlığını bir üst seviyeye taşıyacak kavramları konu aldığımız dolu dolu yazılarımıza bir yenisini ekleyeceğiz. Yepyeni bir kavram, yepyeni bir yaklaşım öğrenmek ilgini çekiyorsa, okumaya devam et. 😎

Dow Teorisi nedir?

Dow Teorisi, seçili endekslerden birinin yeni bir zirve kaydettiği ve bir başka endeksin de onun yükselişini izlediği bir piyasa ortamında, piyasanın genel anlamda yükseliş trendi izlediğini öne süren bir finansal teoridir. Dow Teorisi’ne göre örneğin ABD’de sanayi ağırlıklı şirketlerin yoğunlaştığı Dow Jones Endüstri Ortalaması (DJIA) bir zirve kaydettiğinde bir yatırımcı, Dow Jones Ulaştırma Ortalaması’nın da (DJTA) yükseliş eğilimi gözlemleyebilir. Ayrıntılarına ilerleyen paragraflarda değineceğimiz altı prensibi olan Dow Teorisi, finans piyasalarındaki genel trendleri belirlemek için hâlen aktif olarak kullanılan ve referans alınan teorilerden biri olarak öne çıkar. 

Temelde hisse senedi piyasasının bir bütün olarak ekonominin ve genel iş ikliminin bir ölçüsü olduğu varsayımıyla hareket eden Dow Teorisi, piyasa analizi aracılığıyla trendlerin ölçümlenebileceğini ve doğruya yakın bir biçimde tahmin edilebileceğini öngörür. Aslında trend analizine dair genel bir çerçeve sunan Dow Teorisi, trendlerin ölçülmesi ve takip edilmesi için destek ve direnç noktalarından, hareketli ortalamalardan ve diğer muhtelif göstergelerden yararlanan teknik analizle de doğrudan ilişkilenir. Sektörel değişimlerle bugün ilk üretildiği hâliyle tam tamına geçerli olduğu söylenemese de Dow Teorisi, modern teknik analizin temelini oluşturur. 

Dow Teorisi: Doğuşu ve gelişimi

Dow Teorisi, Edward Jones ve Charles Bergstresser ile Dow Jones & Company’yi kuran ve 1896’ta Dow Jones Endüstri Ortalaması’nı (DJIA) geliştiren Charles Dow tarafından geliştirildi. 1902’de hayatını kaybeden ve teorisine dair tüm ayrıntıları kapsamlı bir çalışmayla sunma fırsatı bulamayan, buna karşın teorisini Wall Street Journal’daki yazılarında ayrıntılandıran Charles Dow’un bazı çalışma arkadaşları, teoriye dair ayrıntıları muhtelif eserlerde paylaşarak teorinin gelişimine katkıda bulundu. 

Charles Dow, borsanın ve hisse senetlerinin bir trend ışığında hareket ettiğine dair inancıyla bu trendin farklı zaman dilimlerinde yaşanan bölümlerini kategorize etti. Ayrıntılarına ilgili yazımızda değindiğimiz Elliott Dalga Prensibi ile de benzerlik gösteren Dow Teorisi, trendin farklı davranışların görüldüğü farklı fazlardan oluştuğunu tespit etti. Bunu yaparken teknik analizden ve günlük piyasa analizinden yararlanan Charles Dow, farklı göstergeleri farklı davranış örüntüleri olarak tanımlamaya odaklandı. Örneğin fiyatların yüksek hacimde düştüğü durumları düşüş sinyali olarak yorumlayan Charles Dow, yüksek hacimlerdeki yükselişleri de yükseliş trendine yordu. Elbette Charles Dow’un Dow Teorisi, basit önermelerden fazlasını içeriyor ve ayrıntılarını bir sonraki başlıkta özetleyeceğimiz aşağıdaki 6 prensiple şekilleniyor. 

Dow Teorisi’nin 6 temel prensibi

Charles Dow tarafından temelleri atıldığından bu yana piyasa trendlerini anlamada, teknik analiz icrasında, hisse senetlerinin yönünü tayin etmede, risk yönetimi yapmada ve uzun vadeli yatırım tezleri belirlemede önemli rol üstlenen Dow Teorisi, altı temel prensibe dayanıyor. Gel, bu prensiplere yakından bakalım.

📌Prensip 1: Dow Teorisi, etkin piyasalar hipotezini (efficient markets hypothesis) esas alır. 

Dow Teorisi’nin dayandığı temellerden biri, “piyasa her şeyi fiyatlar” ilkesidir. Ayrıntılarına ilerleyen yazılarımızda değineceğimiz etkin piyasalar hipotezinin temel argümanı olan bu ilke, varlık fiyatların mevcuttaki tüm bilgileri içerdiğini varsayar. Kazanç potansiyeli, rekabet avantajı, yönetimsel yeterlilikler, sektörel koşullar ve çok daha fazlası, varlık fiyatlarının serbest piyasada belirlenmesinde etkilidir. Tüm piyasa paydaşları tüm ayrıntıları bilmese dahi varlıklar bu ilkeleri baz alarak fiyatlanır. Bu fikir daha da ileri götürüldüğünde, piyasa gelecek dönemdeki belirsiz riskleri dahi göz önünde bulundurur. Başka bir deyişle tüm haberler ve beklentiler, her zaman ve her koşulda fiyata yansımıştır. 

📌Prensip 2: Üç tür piyasa trendi vardır.

Piyasalar, boğa veya ayı piyasası gibi, bir yıl veya daha uzun sürebilen birincil trendler yaşar. Daha geniş trendlker içinde, boğa piyasasında geri çekilme veya ayı piyasasında ralli gibi birkaç hafta veya ay sürebilen ikincil trendler vardır. Son olarak daha birkaç günden birkaç haftaya kadar sürebilen daha küçük hareketlilikler de yaşanır. 

📌Prensip 3: Birincil trendler üç aşamada gerçekleşir. 

İster boğa ister ayı olsun; bir yıl veya daha uzun süreye yayılabilen birincil trendlerin üç aşaması vardır. 

• Boğa piyasasının aşamaları; birikim, kamuoyu katılımı ve aşırı talep olarak sıralanır.
• Ayı piyasasının aşamaları ise dağıtım, kamuoyu katılımı ve aşırı panik olarak özetlenebilir. 

Boğa piyasası trendinin ilk fazında varlık fiyatları hacimdeki artışla birlikte yükselir. Büyük Hareket olarak da anılan ikinci aşama olan kamuoyu katılımında bireysel ve küçük ölçekli yatırımcılar yükseliş eğilimini fark etmeye ve piyasaya katılmaya başlar. Bu aşama en uzun aşama olarak yaşanır. Aşırı satış aşamasında ise piyasadaki deneyimli yatırımcılar, pozisyonlarından çıkmaya başlar. Büyük yatırımcılar pozisyonlarından çıkarken dalgalanan fiyatları alım fırsatı olarak değerlendiren bireysel yatırımcılar alım yapar. 

Ayı piyasası trendinde de benzer bir akış izlenir; ancak tam tersi yönde. Dağıtım/dağılım aşamasında “kötü haberler” medya ve diğer çeşitli kanallar aracılığıyla yatırımcı topluluğuna dağılmaya başlar. Bu küçük küçük satış eğilimine geçildiğinin işaretidir. İlk aşamayı, özellikle daha küçük ve bireysel yatırımcıların kayıplarını azaltmak için nakite döndüğü aşama izler. Boğada olduğu gibi ayı piyasası koşullarında da bu aşama en uzun aşamadır. Son aşamada ise aşırı satışlar görülmeye başlar, umutsuzluk tavan yapmış, risk iştahı azalmış, panik en üst seviyeye çıkmıştır. 

📌Prensip 4: Endeksler birbirini doğrular.

Yazının başında vurguladığımız gibi, Dow Teorisi, en az iki endeksin birbirini doğrulayan hareket yapmasıyla anlam bulur. Bir endekste oluşan sinyaller, bir diğer endeksteki sinyallerle eşleşmelidir. Örneğin Dow Jones Endüstri Ortalaması gibi bir endeks yeni bir birincil yükseliş trendi gösterirken bir başka endeks yerinde sayıyor veya düşüş trendinde kalıyorsa, yeni bir trendin başladığı anlamı çıkmaz. Farklı sektörlerde birbirlerini doğrulayan, karşılıklı sağlama yapan yükseliş eğilimleri görülüyorsa, yeni bir trendden söz edilebilir. 

📌Prensip 5: Hacim trendi destekler.

Dow Teorisi’nin geçerlilik kazanabilmesi için hacim analizi de önemli bir kriterdir. Hacimin trendi desteklemesi beklenir. Başka bir deyişle işlem hacmi, genellikle fiyat birincil trend yönünde hareket ederse artar veya azalır. Düşük hacim varsa, trendin zaayıf olduğu anlaşılır. Bir boğa piyasası ortamı düşünelim; ikinci faza geçildiğini varsayalım. Bu koşullarda alım hacminin artması beklenir; zira geri çekilmeler yaşansa bile hacmin yüksek kalması gerekir; zira yatırımcılar hâlâ birinci fazda bulunulduğuna inanır.

📌Prensip 6: Açık bir tersine dönüş görülene kadar trend devam eder.

Dow Teorisi’nin ana hatlarını çizdiği piyasa hareketleri, boğa piyasasında olunsa dahi düşüşlerin, ayı piyasasında olunsa dahi yükselişlerin olmasını yadsımaz. Piyasa kendi dinamiği içinde tüm hareketleri gerçekleştirerek bir trend içinde kalmayı sürdürebilir. Tersine dönüşleri ve trendin sona erdiğini tespit etmek her zaman kolay değildir; zira bir trend içindeki yükseliş veya düşüşler de trend göstergesi sanılabilir. Örneğin bir ayı piyasasındaki yükselişin bir tersine dönüş mü yoksa kısa süreli bir ralli mi olduğuna dair karar verilirken diğer endekslerle karşılaştırmalı ilerlenmesi ve temkinli olunması önerilir. 

Dow Teorisi’nin piyasa analizlerindeki önemi

Charles Dow tarafından geliştirilen Dow Teorisi, genellikle gün içi fiyat hareketleriyle ve tekil varlık hareketleriyle ilgilenmek yerine piyasa genelindeki trendleri belirlemek için kapanış fiyatlarını göz önünde bulundurur. Bu noktada trend çizgisi, hareketli ortalamalar, destek ve direnç noktaları gibi teknik analiz kavramları öne çıkar. Piyasanın yön arayışında olduğu, genel olarak yatay seyrettiği bir dönemde Dow Teorisi ışığında gözlem yapıp uygulamaya geçmek yerine, trend çizgisinin kırılmasını beklemek daha ideal bir strateji sayılır. Piyasanın yönüne karar vermeden önce fiyat hareketlerinin trend çizgisini kırması beklenir. Trend çizgisi yukarı yönlü kırılırsa boğa piyasası trendine girildiği, aşağı yönlü kırılırsa ayı piyasası koşullarının görüleceği tahmin edilebilir. 

Dow Teorisi, beklentileri yönetmek, riskleri belirlemek ve fırsatlardan yararlanmak için yatırımcıların temel alabileceği sağlam ve köklü bir teori olarak öne çıkar. Birincil trendin yukarı yönlü olduğuna dair tespitler hacimlerle destekleniyor ve diğer endeksler tarafından onaylanıyorsa yatırımcılar daha agresif portföy stratejilerine geçebilir. Şayet tersine dönüş gerçekleşmiş ve trend çizgisi aşağı yönlü kırılmışsa, yaklaşan ayı piyasasından korunma stratejileri uygulanabilir. 

Özellikle büyük yatırımcılar, yüksek net değerli yatırım aktörleri ve fon yöneticileri, trend belirlemede etkin rol oynayabilir. Hacimleri daha iyi izleyebilen, profesyonel piyasa takibi yapabilen ve göstergeleri daha gelişmiş araçlarla tespit edebilen fon yöneticileri, Dow Teorisi'nin dayandığı ve makul görünen varsayımları ve prensipleri kullanarak trend başlatıcısı olarak konumlanabilir. Büyük net değerli bir yatırımcının yüksek montanlı bir alım yapması piyasada veya varlıkta genel bir yükselişi tetikleyebilir. Zira Dow Teorisi, genel anlamıyla piyasa trendlerinin yatırımcı psikolojisini yansıttığını, geniş katılımın belirleyici olduğunu, iyimserlik ve kötümserlik ekseninde trend hareketleri belirlendiğini varsayar. 

Dow Teorisi ve teknik analiz arasındaki ilişki

Dow Teorisi, teknik analizin temelini oluşturan bir teori olarak yine teknik analiz araçları arasında başı çeken destek ve direnç seviyeleri ve hareketli ortalamalar gibi verilerle doğrudan ilişkilenir. Zira Dow Teorisi, trend başlangıçlarının, başka bir deyişle birincil trendlerin, fiyatların belirli seviyelerinde gerçekleşeceğini savunur. Trend belirlemede ve trend çizgisi çizmede destekler, dirençler, hareketli ortalamalar baz alınır. 

Özellikle hareketli ortalamalar, bir varlık veya endeksin belirli bir periyotta izlediği rotaya dair ipuçları sunduğu için teknik analizcilerin ve Dow Teorisi’ni temel alan piyasa oyuncularının yakından izlediği göstergeler arasında yer alır. Özellikle 50 ve 200 günlük hareketli ortalamalar, fon yöneticileri gibi uzmanlar tarafından birincil trendleri belirlemede kullanılır. Mevcut fiyatlar uzun vadeli hareketli ortalamanın üzerinde seyrediyorsa veya altında kalıyorsa, ayı ve boğa piyasası senaryoları için birincil trend bir bakıma doğrulanmış olur. Dow Teorisi’ne göre piyasa yönü belirlenirken Elliott Dalga Teorisi, Fibonacci analizleri gibi araçlardan da yararlanılsa da, Dow Teorisi, trende dair daha genel bir bakış açısı geliştirmeye yarar. Elliott Dalga Teorisi daha kısıtlı bir bakış içinde, trendin gideceği yöne dair kanıt oluşturmak için tercih edilirken Fibonacci seviyeleri, matematiksel düzeni temel alarak düzeltme noktalarını belirlemede yardımcı olur. Dow Teorisi ise tüm bunların üzerine çıkar ve daha geniş bir perspektifle piyasa hareketlerine yaklaşır. 

Dow Teorisi’nin avantajları ve sınırlamaları

Biliyorsun Paparalı, piyasada, hisse senetleri işlemlerinde tek bir gösterge, tek bir doğru formül, tek yanıt yok. Dolayısıyla piyasaya anlam vermek için geliştirilen tüm strateji ve teoriler de bazı yönleriyle güçlü, bazı yönleriyle sınırlı oluyor. Tıpkı “Hayat nedir?”, “Neden varız?” soruları gibi! Felsefeciler (veya piyasa bağlamında piyasa uzmanları) gidişatları, trendleri, yönleri anlamak için çeşitli açıklama biçimleri geliştiriyor. Bu açıklamalar belirli senaryolarda çok makul, çok tutarlı gibi olsa da, tıpkı hayat gibi piyasada da işler her zaman hesaplandığı gibi gitmeyebiliyor. Charles Dow da “piyasa felsefecilerinden” biri, aslında. Gel, avantaj ve sınırlamalara madde madde bakalım ki bilgilerimiz tam olsun!

Dow Teorisi’nin avantajları ve güçlü yönleri

• Dow Teorisi, uzun vadeli perspektifi konu eder. 
• Dow Teorisi, piyasa hareketlerini anlamada, kavramada etkili bir yol sunar. 
• Dow Teorisi, piyasa trendlerinin takibinde de kolay bir yaklaşım vaat eder.
• Dow Teorisi, teknik analizin temelini oluşturur ve teknik analizcilerin varsayımları için zemin sunar.
• Dow Teorisi, piyasalarda uzun vadeli oyun planı kurmak isteyen yatırımcılar için avantajlı bir bakış açısı geliştirmeye yardımcı olur. 

Dow Teoris’nin dezavantajları ve zayıf yönleri

• Dow Teorisi, yıllar içinde yaşanan ve farklı fiyatlama davranışları ortaya çıkarması muhtemel olan sektörel değişimleri hesaba katmaz. 
• Dow Teorisi, çok genel bir bakış açısı getirdiği için uç örnekleri açıklamada yetersiz kalır. 
• Dow Teorisi, uzun vadeli trendlere odaklandığı için kısa vadeli yatırımlar yapan piyasa paydaşları için yetersiz kalabilir. 
• Dow Teorisi, geçmişteki fiyat hareketlerini temel alır ve zamanın koşullarına bağlı olarak gelişebilecek güncel sıra dışı olayları tahmin edemez. 
• Büyük yatırımcıların ve fon yöneticilerinin trende yön vermek için kullandıkları modern algoritmalarla çok hızlı değişebilen ve davranıştan / yatırımcı psikolojisinden çok matematiksel temellere dayanan fiyat hareketleri karşısında Dow Teorisi’nin etkinliği de tartışmaya açılabilir.

Dow Teorisi ile yatırım stratejileri

Gelelim Dow Teorisi’nden en yüksek verimi almaya! Teoride her şey güzel, peki bir Paparalı Dow Teorisi’ni kendi yatırım stratejisinde nasıl kullanabilir? Yaklaş, anlatıyoruz! 👀

Başından bu yana söylediğimiz gibi, Dow Teorisi, hisse senedi ve diğer varlık piyasalarının genellikle, çoğu durumda, tarihsel akışlara bakıldığında nasıl hareket ettiğine dair geniş perspektifte bilgi sunar. Basitçe, bir trend başladıysa bunun bir de kamuoyu bilinirliği aşaması olur, sonra da aşırı bölgelere ulaşılır. Trendin aşağı ya da yukarı yönlü olması çok da fark etmez, akış birbirine hep benzer. Bu kesin ve her biri birbirinin aynısı olan trendler yaşandığı anlamına gelmez, ancak kaba tabirle bir trend, “aşağı yukarı” hep benzer hareketler ve fazlar yaşar. Bu noktada sen de trendleri takip ederek, uzun vadeli yatırım stratejileri geliştirebilirsin. Haber akışlarını daha etkin bir biçimde okuyabilir, haber akışlarının kamuoyu bilinirliğini beraberinde getirdiği argümanından hareket ederek ve mevcut dönemde hangi fazın yaşandığında dair çıkarımlarda bulunabilirsin. Bu çıkarımlarını hareketli ortalamaları ve destek-direnç noktalarını baz alarak giriş - çıkış / alım - satım kararları almak için kullanabilirsin. Piyasanın kabaca nereden döneceğini öngörebilir, buna göre risk yönetimi stratejileri geliştirebilir; piyasa dinamiklerini daha iyi kavrayarak topluluğun fikrine göre değil, kendi stratejilerine göre hareket edebilirsin. 

Yatırım kararları alırken endeksler arası karşılaştırmalı okuma yapmaya, destek ve direnç seviyelerinden anlam çıkarmaya odaklanabilirsin. Birden fazla endekste görülen benzer hareketlerin bir trend doğrulayıcısı olarak konumlandığını düşünerek o endekste kapsanan varlıklara doğru zamanlarda giriş yapabilir, çıkış planlamanı da genel piyasa hissiyatına göre belirleyebilirsin. Teknik analiz konusundaki uzmanlığını bir adım ileri taşıyabilir; teknik ve temel analiz okumalarını birlikte değerlendirmek konusunda daha kapsamlı ve temeli olan bakış açıları geliştirebilirsin. 

Dileriz bu yazımız sana Dow Teorisi’yle piyasa trendlerini anlamak konusunda yol gösterir Paparalı! Yatırım dünyasında faydalanabileceğin daha birçok bilgi için Papara Invest Blog’da gezinmeye, merak ettiğin içerikleri okuyarak bilgi birikimini zenginleştirmeye devam edebilirsin. İyi okumalar!

Sıkça Sorulan Sorular 

Dow Teorisi kim tarafından geliştirildi?

Dow Teorisi, Dow Jones Endüstri Ortalaması (DJIA) endeksini de geliştiren Charles Dow tarafından geliştirildi.

Dow Teorisi neden önemlidir? 

Dow Teorisi, bugün hâlâ piyasa uzmanları ve fon yöneticileri tarafından hisse senedi ve endekslerin hareket trendlerini yorumlamada  ve tahmin etmede kullanılan, etkin piyasalar hipotezini temel alan ve hisse senedi piyasalarının nasıl işlediğine dair kapsamlı bir bakış açısı sunan bir teoridir. Teknik analizin temelini oluşturan Dow Teorisi, bu yönüyle de pek çok aracı kuruluş ve fon yöneticisi tarafından aktif olarak kullanılır.

Teknik analizde Dow Teorisi nasıl kullanılır?

Teknik analizde Dow Teorisi kullanılırken trendlerin başlangıç noktaları ve fazların geçiş aşamaları tespiti kolaylaşır. Yatırımcılar, teknik analizden hareketle tespit ettikleri destek ve direnç seviyelerini, trend çizgilerini ve hareketli ortalamaları baz alarak trendin gidişatı hakkında yön tayininde bulunabilir. 

Dow Teorisi’nin günümüz piyasalarında geçerliliği nedir?

Dow Teorisi, piyasa hareketlerine en genel ve kapsamlı bakışı sunduğu için bugünün piyasa koşullarında da geçerli kabul edilir. Ancak Dow Teorisi, geçmiş verilerden hareketle geleceğe dair tahminde bulunmayı öngörür; bu da mevcut koşulların geçerliliği hesaba katamadığı anlamına gelir. Ayrıca yıllar içinde değişen ve öne çıkan sektörel kırılımlar, Dow Teorisi’nde hesaba katılmaz. Örneğin 1900’lü yıllarda ulaştırma hisselerinin önemi kritikken, bugün BT ve teknoloji hisseleri endeks yönlerinde ve trendlerde daha belirleyici hâle gelmiştir. 

Dow Teorisi ile Elliott Dalga Teorisi arasındaki farklar nelerdir? 

Elliott Dalga Teorisi veya Elliott Dalga Prensibi, bir piyasa trendinin beş fazda gerçekleştiğini öne sürerken, Dow Teorisi geniş ölçekli trendlerin temelde üç fazdan oluştuğunu öne sürer. Elliott Dalga Teorisi, belirli kısa dönemlerdeki fiyat hareketlerini de açıklamaya odaklanırken Dow Teorisi günlük fiyat hareketlerinden ziyade kapanış fiyatlarıyla ilgilenir.

Dow Teorisi yatırımcılar için hangi sinyalleri üretir?

Dow Teorisi, yatırımcılar için trendlerin başlangıç ve bitiş noktalarını, geri dönüş noktalarını, alış ve satış fırsatlarının öne çıktığı alım-satım sinyallerini üretir. Yatırımcılar trendin ne zaman başladığını, hangi koşullarda sürmeye devam edeceğini Dow Teorisi’ni izleyerek tahmin etmeye çalışabilir.

Hangi yatırım araçları Dow Teorisi ile analiz edilebilir?

Dow Teorisi’nde endeks karşılaştırmaları ve yüksek hacimler belirleyici ve doğrulayıcı olarak kullanılır. Dolayısıyla Dow Teorisi genellikle endeksleri, hisse senedi piyasalarını anlamak için kullanılır. Dow Teorisi, tutarlı endeks karşılaştırması yapmaya olanak tanıyan ve yüksek hacimlerde işlem gerçekleşen, katılımın geniş olduğu diğer piyasa araçlarında da rehber vazifesi üstlenebilir.