Portföy nedir? Portföy çeşitleri nelerdir?

Anahtar Bilgiler

• Portföy, çeşitli varlık sınıflarını içeren, yatırım araçlarının koleksiyonunu tanımlayan bir kavramdır.
   
• Portföy oluşturulurken öncelikle yatırım stratejisi belirlenir. Bunun için de risk iştahı, getiri hedefi, zamanlama gibi kriterlere karar verilir. 
  
  
• Portföy yönetimi sırasında stop-loss gibi riskten korunma araçlarına başvurulması önerilir.
  

Selam Paparalı! Yatırım dünyasına girer girmez karşılaşacağın bir terimi Papara Invest Blog’da öğrenmeye ne dersin Paparalı? Bu yazımızda “portföy” kelimesine dair tüm bildiklerimizi sıralayacağız. Bu sayede “Yatırım portföyü nedir?”, “Portföy nasıl yapılır, portföy yönetimi nasıl yapılır?”, “Portföy çeşitleri nelerdir?” gibi soruların tamamına yanıt bulabileceksin. Portföyün tanımından yola çıkarak tüm ayrıntıları ince ince işleyeceğimiz bir yazıyla yatırım serüvenine daha bilinçli başlayacak, portföy oluştururken varlık dağılımında dikkat edilmesi gerekenleri, portföy çeşitlendirme stratejilerini ve çok daha fazlasını öğrenebileceksin. Hazırsan, başlayalım! 😎

Portföy nedir?

Finans ve yatırım dünyasında portföy, bir bireye veya kuruluşa ait finansal varlıkların tamamıdır. Örneğin bir bireysel yatırımcı olarak hisse senetleri, tahviller, yatırım fonları, gayrimenkul gibi farklı varlık sınıflarına yaptığın yatırımlar, senin yatırım portföyünü oluşturur. Yatırım portföyünün bütünsel bir şekilde ele alınmasının başlıca sebebi, risk ve getiri dengesini yönetebilmek, yatırım portföyünü uzun vadede maksimum kazancı getirecek şekilde tasarlayabilmektir. Tam da bu yüzden, yatırım portföyleri kişiden kişiye, kişiden kurumsal şirketlere farklılık gösterir. Bireysel portföyler senin risk iştahına bağlıyken kurumsal şirketlerin hazine varlıklarını değerlendirirken kullandıkları portföy stratejilerinin amaçları başkadır. Portföy yönetiminin temel amacı, serveti büyütmektir. 

Portföy çeşitleri nelerdir?

Yukarıda yaptığımız portföy tanımı, portföy kavramının çatı bir kavram olduğunu göstermiş olsa gerek. Şimdi, İngilizcede portfolio kelimesiyle adlandırılan portföy çeşitlerinin neler olduğuna bakalım. Portföy çeşitleri, amaçlara ve içerdiği varlıklara göre farklılık gösterir. 

Örneğin finansal yatırım portföyü, çoğunlukla hisse senetleri, tahviller, yatırım fonları gibi varlıklar içeren ve yatırım getirisini hedefleyen portföy türüdür. Öte yandan emeklilik veya gayrimenkul portföyleri, daha uzun vadeli portföylerdir. Bu portföylerde çoğunlukla daha az likit varlıklar bulunur. Dijital varlık portföyleri, hisse senedi gibi varlıkları içermez ve yalnızca dijital varlıklardan oluşur. Öte yandan hibrit portföy, tüm yatırım araçlarını ve farklı varlık sınıflarını barındıran portföyleri tanımlamak için kullanılır. Hibrit portföyde temel amaç, risk ve getiri dengesini maksimum başarıyla yönetmek ve bu sayede kayıpların önüne geçerek bileşik getirinin etkisiyle uzun vadede portföy getirilerini maksimize etmektir. 

Portföy nasıl oluşturulur? 

Yatırım portföyünün türünü, yatırım portföyünün amaçlarını ve portföy içeriğini, portföy stratejisi ve zamanlama tercihi belirler. Bu noktada, yatırım portföyü oluşturmaya başlarken, ilk olarak yatırım stratejine ve yatırım tezine karar vermelisin. Uzun vadede emeklilik döneminde harcayacağın sabit getirili bir portföy mü oluşturmak istiyorsun? Kısa vadede yüksek risk alıp yüksek getiri fırsatlarını kovalamak mı istiyorsun? Yoksa daha dengeli bir yaklaşımla bir hibrit portföy inşa ederek dengeli ve istikrarlı bir servet büyümesi mi hedefliyorsun? Bu kararların hepsi, yaşına, risk iştahına, ana parana ve sermayene göre değişebilir. Stratejinin başlangıç noktasını belirlediğinde, zamanlama ve portföy aksiyon planını da belirlemiş olursun. Bu aşamadan sonra, ikinci aşamaya geçilir. 

Portföy oluşturma sürecinde ikinci aşama, varlık sınıflarının seçildiği aşamadır. Yatırım tezine ve yatırım stratejine göre hisse senedi, kıymetli maden, tahvil gibi farklı varlık sınıflarını kullanarak portföyünü oluşturmaya başlayabilirsin. Seçtiğin varlıkların dağılım oranları, risk iştahına ve zamanlama stratejine göre değişir. Başarılı bir portföy oluşturmanın yolu ise doğru çeşitlendirme stratejisinden geçer. Çeşitlendirme, farklı varlık sınıflarının farklı piyasa koşullarına verdiği zıt tepkileri, risk dengeleme mekanizması olarak kullanmaktır. Örneğin ekonomik koşulların istikrarlı seyrettiği bir dönem tam tersine döndüğünde, hisse senedi piyasaları düşerken altın gibi güvenli liman kabul edilen varlıklara yönelim artar. Böyle zamanlarda hisse senedi gibi riskli varlıklarda yaşayacağın kayıplar, altındaki yükselişlerle telafi edilebilir. Bu açıdan, risk iştahına ve zamanlama stratejine göre hangi varlığa ne kadar kaynak ayıracağına karar verebilir, dağılım oranlarını bu şekilde belirleyebilirsin. Örnek portföyler için Papara Invest Blog’daki ilgili yazılara göz atabilirsin!

Portföy yatırımı ve portföy yönetimi nasıl yapılır?

Varlıklarına karar verdikten sonra, sıra geldi portföy yatırımı yapmaya. Öncelikle hisse senedi ve kıymetli maden işlemleri Papara Invest’te hesap açarak kolaylıkla gerçekleştirebileceğini tekrar hatırlatalım. Papara Invest, Amerika borsasında işlem gören tüm hisse senetlerine kolayca ortak olmanı sağlar. Ayrıca düzenli birikimlerini Papara’da hem kıymetli madene, hem de hisse senedi yatırımına dönüştürebilirsin. 

Ancak portföy yatırımı kavramı, daha geniş bir anlama da gelebilir. Portföy yatırımının genel tanımı, uzun vadeli düşünmek ve akıllıca hareket etmektir. Yatırım serüvenini uzun vadeli bir yolculuk olarak düşünerek aldığın tüm yatırım kararları, portföy yatırımı kapsamında değerlendirilebilir. Portföy yatırımında temel amaç, uzun vadede portföyün kümülatif değerini büyütmektir. Bu noktada portföy yatırımcılığı yapanlar, kısa vadeli kazanç veya kayıplara çok aldırış etmez. Onlar için portföy hedefleri her şeyin önündedir. Bu hedefe ulaşabilmek için, DCA veya dolar maliyet ortalaması olarak bilinen çeşitli stratejilerin geliştirildiğini de hatırlatalım. DCA, piyasa koşulları ne olursa olsun, belirlenen sıklıklarda, belirlenen miktarlarla belirlenen varlıklara düzenli yatırım yapmayı öngören ve bu süreci otomatikleştiren bir stratejidir. DCA gibi düzenli yatırım stratejilerini benimseyen portföy yatırımcıları, varlıklar pahalı da olsa ucuz da olsa düzenli birikime ve akümülasyona odaklanır. Bu yatırımcıların yaptığı, bir bakıma pasif değil aktif ve akıllı birikim stratejisi izlemektir. 

Portföyünü oluşturduktan sonra bu portföyü yeniden şekillendirmek, zamanı geldiğinde yeniden ağırlıklandırmak ve portföydeki varlıkların analizini düzenli olarak yapmak, portföy yönetimi başlığı altında değerlendirilebilir. Burada ilk ayrımına varman gereken, aktif ve pasif portföy yönetimi farkıdır. 

• Aktif portföy yönetimi: Eğer aktif bir portföy yönetimi stratejisi benimsiyorsan, piyasayı yenebilmek için sık sık işlem yapman ve portföy dengeni sıkça değiştirmen gerekir. Güncel trendleri yakından takip etmen, aktif portföy için olmazsa olmazdır. 
• Pasif portföy yönetimi: Pasif portföy yönetimi ise günlük bazda alım satımla ilgilenmeden, belirli periyotlarda, örneğin aylık döngülerde portföy yapılandırma süreçleri yürütmeyi öngörür. 

Şayet varlıkların gerçek profesyonel portföy yöneticileri tarafından düzenli olarak piyasa trendleri takip edilerek yönetilsin istiyorsan, profesyonel portföy yönetimi de alabilirsin. İşlem yaptığın aracı kuruluşlar, senin için portföy yöneticileri çalıştırır. Finansal danışman görevi de gören bu kişiler, senin varlıklarını piyasa fırsatlarını en iyi şekilde yakalamak üzere hareket eder. Finansal danışmanların ve portföy yöneticilerinin temel amacı, portföyden maksimum kazancı sağlamaktır. 

Portföyde kaç hisse olmalı?

Yatırım yolculuğuna yeni başlıyorsan en sık düşüneceğin sorulardan biri şüphesiz, “Portföyde kaç hisse olmalı?”. Portföydeki hisse sayısı, sermayenin dağılımını da belirler. Tam da bu sebepten önemlidir. Bu noktada portföyde çok sayıda varlığa yer verirsen bir ölçüde riskleri dengelemiş olursun, ancak kazanç fırsatlarından da mahrum kalabilirsin. Öte yandan çok daha sınırlı sayıda hisse senediyle oluşturacağın bir portföy, risklerin belirli hisse senetlerinde konsantre olmasına yol açar. Bu da senin için daha fazla risk anlamına gelir. 

Çeşitlendirme burada da devreye girer. Şayet yalnızca hisse senetlerinden oluşan bir portföy oluşturuyor olsan dahi, farklı sektörlerden şirketleri portföyünde konumlandırmak, riskleri dengelemek açısından önem taşır. Her şirket, aynı risk seviyesine sahip değildir. Örneğin blue-chip olarak adlandırılan bazı hisse senetleri, düzenli temettü ödemesi yapan ve finansalları koşullar ne olursa olsun güçlü kalabilen şirketlerdir. Bu gibi şirketler istikrar vaat ederken, yapay zeka veya kuantum gibi yeni nesil teknolojilere odaklanan büyüme hisselerinin getiri potansiyelleri yüksektir. Bu perspektifleri ve tüm riskleri hesaba katarak, hisse senedi portföyünde 15-25 hisse senediyle sınırlı kalman önerilir. 

Portföy de risk ve getiri dengesi nasıldır?

Risk ve getiri dengesi, bir portföyü başarılı kılmanın kriterleri arasında başı çekiyor. Yalnızca yüksek getiri değil, aynı zamanda düşük kazanç da portföyü başarılı kılmak için önem taşıyor. Bunu başarabilmenin yolu ise riskleri etkin bir biçimde yönetmekten geçiyor Paparalı. Riskleri etkin bir biçimde yönetebilmek için ise risk türlerine dair bilgi sahibi olmak gerekiyor. 

Piyasa koşullarının portföy değerini etkilemesi “piyasa riski” olarak adlandırılırken bir şirketin borçlarını ödeyememesi ve temerrüde düşmesi riski, “kredi riski” olarak tanımlanıyor. Öte yandan özellikle tahvil yatırımı yapıyorsan, faiz oranlarındaki değişikliklerin sebep olabildiği riskler faiz oranı riski olarak adlandırılıyor. Alım gücünün düşmesini tanımlayan enflasyon da portföyler için risk oluşturan unsurlar arasında sayılırken, piyasanın sığlaşması sonucu karşına çıkabilecek “likidite riski”, varlığını istediğin fiyattan, istediğin zaman satamaman anlamına geliyor. 

Riski tanımladıktan sonra, getiri hedeflerini ve risk eşiğini belirlemek, risk ve getiri dengesini sağlamanın ikinci adımı olarak öne çıkıyor. Önceki paragraflarda da bahsettiğimiz gibi, getiri hedeflerini belirlerken genel ortalamaları, zamanlamayı ve risk toleransını belirlemek gerekiyor. Genel ortalamalara dair örnekler verecek olursak, daha korumacı bir strateji izleyen yatırımcılar genelde %4 ila %6 yıllık getiri hedeflerken, agresif bir yatırımcının %8 ila %10 yıllık getiri hedeflediğini ve risk iştahı arttıkça getiri hedefinin de paralel olarak büyüdüğünü söyleyebiliriz. Elbette, getiri hedeflerinin enflasyondan da etkilendiğini ve genel anlamda enflasyonu yenebilen yıllık getiri oranlarının portföy başarısı kabul edildiğini de not edelim. 

Risk ve getiri dengesinin değişen piyasa koşullarına göre değiştiğini de akılda tutmak gerekiyor. Bu noktada yatırımcıların risk optimizasyonu konusunda yeniden dengeleme stratejileri uygulaması, dönemsel olarak portföylerini yeniden yapılandırması öneriliyor. Ayrıca riskleri dengelemek için stop-loss yani kaybı durdur emir tiplerini kullanmak, acil durumda içeri nakit sokabilmek için bir acil durum nakit rezervi tutmak, çeşitlendirme konusunda özenli olmak, risk optimizasyonu açısından kritik önem taşıyor. 

Portföy performansı nasıl ölçülür?

Portföy performansı genel anlamda getiri oranıyla ölçülüyormuş gibi görünse de, getiri tüm yanıtları vermiyor. Zira pek çok yatırımcıya göre portföy performansında en önemli gösterge, portföyün nasıl ve neden büyüdüğünü anlayabilmek. Yatırımcılar, bunun için TWR olarak kısaltılan ve zaman ağırlıklı getiri olarak bilinen göstergeyi veya para ağırlıklı getiri olarak bilinen (MWR) ölçümünü kullanabiliyor. TWR, nakit giriş/çıkışlardan bağımsız olarak ne kadar iyi performans gösterdiğini gösteriyor ve benchmark (kıyaslama) endeksleriyle karşılaştırmak için ideal bir ölçüt sunuyor. Öte yandan MWR, ana paranın zaman içinde nasıl değiştiğini, yani portföye yeni nakit girişlerini veya portföyden nakit çıkışlarını da hesaba katıyor. 

Yatırımcılar, yıllık karne ortaya çıktığında, elde ettikleri getiri oranını S&P 500, Nasdaq veya MSCI World gibi endekslerin yıllık performanslarıyla kıyaslayarak, portföy başarılarını bu şekilde ölçebiliyor. Daha uzun vadeli yatırım stratejileri izleyen yatırımcılar ise yıllık bileşik büyüme oranı gibi göstergeleri de kullanabiliyor. 

Her zaman olduğu gibi, bitirirken portföy yönetiminde yapılan hataları tekrar hatırlayalım. 

• Duygusal kararlardan kaçın: Duygusal kararlar almak ve yatırım tezinden uzaklaşmak, aşırı al-sat işlemine sebep olur ve bu da uzun vadede getirileri azaltır, riskleri artırır. Rasyonelden uzaklaşma.
• Yetersiz veya aşırı çeşitlendirme: Portföyündeki varlık sayısını ortalamaların üzerine taşırsan portföyünü aşırı sulandırmış olursun. Bu da yükselişlerden tam kapasite yararlanmanın önüne geçer. Öte yandan portföyündeki varlık sayını çok sınırlı tutarsan, bu kez de yeterli çeşitlendirme yapmamış olur ve risklere daha açık hâle gelmiş olursun. İdealini bul.
• Trend odaklı yatırım: Şayet tüm yatırım stratejisini kısa periyotlarda değişebilen stratejilere göre kuruyorsan, hata yapma olasılığın yükselir. Yatırım tezini hatırla ve stratejinden vazgeçme. 
• Hedefsiz hareket etme: Portföy oluşturmanın ilk koşulunun, yatırım amacı ve beklentisi belirlemek olduğunu söylemiştik. Şayet portföy stratejini rasyonelleri sağlam gerekçeler üzerine kurmazsan, fırsatları kaçırma olasılığın da artar. 

İşte bu kadar! En temel kavramlardan birini, pek çok boyutuyla öğrendin. Şimdiden başarılar Paparalı!