72 Kuralı ile yatırım: Paranı kaç yılda katlarsın?

Anahtar Bilgiler

• 72 Kuralı, sabit faizli yatırım araçlarına yatırılan ana paranın ne kadar sürede ikiye katlanacağını bileşik faizi kullanarak hesaplamaya yarayan, matematiksel temeli olan pratik bir araçtır.
• 72 Kuralı matematiksel temellere dayansa da değişken faizleri, enflasyonu veya vergi kesintilerini hesaba katmaz; bu yönüyle yanıltıcı olabilir.
• 72 Kuralı, özellikle vadeli mevduat hesabı veya devlet tahvili gibi sabit bileşik faiz sağlayan varlıklarda gerçeğe daha yakın sonuçlar verir. 

Selam Paparalı! Yatırımın temel amacı, yatırım sermayesi olarak kullandığın ana paranın katlanarak büyümesidir ve eğer yatırım yolculuğunun başındaysan, bu büyümenin hangi hızda olacağını merak etmen gayet doğal. Özellikle sabit getirili yatırımlar yapıyor, vadeli mevduat hesabı gibi yatırım araçlarıyla, mevduat faiziyle veya TL nemalandırma gibi özelliklerle sermayeni değerlendirmeye çalışıyorsan, bu hesaplamaları yapmanın kolay yolları var. İşte 72 Kuralı da bu yollardan biri. Bu yazımızda uzun vadeli yatırım getirisi hesaplarken hayatını kolaylaştıracak pratik bir yönteme değineceğiz. İlgini çektiyse, okumaya devam et. 😎

72 Kuralı nedir?

72 Kuralı, özellikle sabit getirili yatırımlarda, sabit yıllık getiri / faiz oranı verildiğinde, yaptığın yatırımın değerinin bileşik faizle iki katına çıkmasının ne kadar süreceğini hesaplamanın kolay bir yoludur. Kolay bir yol derken abartmıyoruz, zira 72 sayısını yıllık getiri oranına bölmek, ilk yatırımının iki katına çıkmasının kaç yıl süreceğine dair büyük ölçüde tutarlı olabilen süreyi bulmana yarar. Merak etme, ayrıntıları paylaşacağız; ama önce 72 Kuralı’nın matematiksel temelini anlatalım; hatta dilersen o konuya geçmeden önce, basit faiz ve bileşik faiz kavramlarını yakından tanıyalım.

• Basit faiz, ana para üzerinden hesaplanan ve ana paraya bir kez uygulanan faiz oranıdır. Örneğin 10 bin TL’lik bir ana para yatırım tutarın olduğunu varsayalım. %5 yıllık basit faizle bir yıllık basit faiz getirin, 500 TL olur. Şayet basit faiz üzerinden vade uzatılırsa, faiz kazanımı yine ana para üzerinden olur. Yani iki yıl boyunca %5 yıllık basit faiz üzerinden hesaplandığında, iki yılın sonunda toplam miktar 11.000 TL olarak hesaplanır. 
• Bileşik faizde ise faiz oranı, ana paranın vade sonu dönemde elde edilen faiz getirisiyle toplamına uygulanan faizdir. Basitçe, bileşik faizde, elde ettiğin faiz getirisinden de faiz getirisi kazanmaya devam edersin. İlk faiz getirin, ana paraya eklenir. Aynı örnek üzerinden gidelim, 10 bin TL’lik yatırımını %5 yıllık bileşik faizle üç yıl boyunca tutarsan, üç yılın sonunda toplam miktar 11.576,25 TL’ye çıkar. Her yıl kazandığın faiz getirisi ana paraya eklenir ve bu sayede yıllık bazda ana paradan elde ettiğin faiz getirisi artar. 

Basit ve bileşik faiz arasındaki farkları sıralayacak olursak, karşımıza şöyle bir manzara çıkıyor: Basit faiz yalnızca ana para üzerinden hesaplanırken bileşik faiz, ana para ve önceki faizlerin toplamı üzerinden hesaplanır. Basit faiz doğrusal büyürken bileşik faiz, ana para miktarı sürekli arttığı için, katlanarak artar. Bileşik faiz, daha fazla faiz getirisi sağlar. Yatırım hesapları, mevduat hesapları bileşik faiz kullanır; başka bir deyişle bu araçlara yaptığın yatırımlar bileşik faizle büyür.

Şimdi gelelim 72 Kuralı’nın matematiksel temellerine. Logaritma kavramını liseden mutlaka hatırlarsın. 72 Kuralı, bileşik faiz formülünün doğal logaritmasının alınmasıyla elde edilen sayıyı temel alır. Formülle adım adım açıklayalım. 

A: Faiz dahil toplam tutar

P: Ana para

r: Faiz oranı

t: Yıl cinsinden süre

Bileşik faiz formülü, bu harfler kullanılarak şöyle yazılabilir:

A=P x (1 + r100)t

• Hedefimiz, A’nın 2P’ye karşılık gelmesi. Bu yüzden A yerine 2P yazıyoruz.

2P=P x (1 + r100)t

• P’ler sadeleşti.

2=(1 + r100)t

• Her iki tarafın doğal logaritmasını (ln) alıyoruz. 

ln2≈0.693 =ln (1 + r100)t

Bu hesaplama, logaritmanın temel özellikleri kullanılarak tamamlandığında t, yani zaman, 69,3 / r formülüne karşılık gelir. Pratik hesaplamalar yapmak için 69,3, birçok sayıya tam bölünebildiği için 72’ye yuvarlanır ve günün sonunda bir paranın bileşik faizle iki katına çıkması için gereken sürenin 72’nin bileşik faize bölünmesiyle elde edilebileceğini gösterir. İşte böyle! “Çok formül var!” diyorsan, bu bölümü pas geçebilirsin; zira temel amacımız 72 Kuralı’nın matematiksel bir arka planı olduğunu göstermekti. Şimdi “72 Kuralı nasıl kullanılır?” sorusuyla devam edelim.

72 Kuralı nasıl kullanılır?

Arka planı logaritmalara ve karmaşık formüllere dayansa da, pratik kullanım bakımından 72 Kuralı’nı uygulamak bir hayli kolay Paparalı. Ana paranın ne kadar olduğundan bağımsız olarak, bu yatırımın ikiye katlaması için gereken süreyi hesaplarken 72 sayısını sabit faiz oranına bölmen yeterli. Hemen örnekleyelim.

• Diyelim ki 10.000 TL’lik bir ana paran var. Sabit %10 yıllık faiz veren bir mevduat hesabına yatırdın. Paranın 20.000 TL’ye çıkabilmesi için gereken süreyi hesaplamak için 72’yi 10’a bölüyorsun. Sonuç, 7,2. Yani paranın aynı sabit faiz oranıyla iki katına çıkması için 7 yıldan biraz daha fazla bir süreye ihtiyaç var. 
• Faiz oranının %20 olduğunu varsayarsak, 72/20’den 3,6 sonucuna ulaşıyor. Yani 10 bin TL’nin iki katına çıkabilmesi için üç buçuk yıla ihtiyacın var. 

Gördüğün gibi, 72 Kuralı genellikle sabit getirili yatırım araçlarında daha etkili çalışıyor. Bu varlıklar arasında para piyasası fonları, vadeli mevduat hesapları, devlet tahvilleri öne çıkıyor. Örneğin daha az riskli varlıklar oldukları için daha yavaş büyüyen tahvillerin yıllık ortalama %3 ila %6 getiri sağladığı biliniyor. Bu durumda yıllık getirisi %6 olarak ölçülen bir tahvile yatırılan ana paranın ikiye katlanma süresi, 12 yıl olarak hesaplanabiliyor. Vadeli mevduata gelindiğinde, bankaların sana sunduğu faiz oranı, ana para miktarına ve vade süresine göre değiştiği için önem kazanıyor. 2025’in başlarında, Türkiye’de bankaların sunduğu vadeli mevduat faizleri %40’ları dahi aşıyor. Bu hesapla, 72/40’tan, paranın iki katına çıkması için 1,8 yıl yeterli olabiliyor. Başka bir deyişle, politika faizi oranlarının yüksek olduğu dönemlerde bankaların sunduğu mevduat faizi oranları da yüksek olduğundan, mevduat hesaplarının ikiye katlama süresi kısalıyor. 

Peki, hisse senetleri için 72 Kuralı uygulanabilir mi? Bu sorunun yanıtı biraz karmaşıklaşıyor, zira hisse senetleri genellikle sabit getirili varlıklar değil. Örneğin Intel hissesi, 2023'te yatırımcılarına yıllık bazda %90 kazandırdı. Ancak bir dizi yönetimsel sorun, Nvidia'nın yükselişi ve dahası, Intel'in 2024'te %60 kayıp yaşamasına sebep oldu. Hisse senetleri için 72 Kuralı uygulamak istediğinde, yıllık performansları daha istikrarlı seyreden, blue-chip hisse senedi olarak anılan şirketlerin performanslarına odaklanabilirsin. Örneğin; 2023'ü %12 getiriyle, 2024'ü %18 getiriyle tamamlayan Walmart'ın ortalama yıllık getirisinin %15 olduğunu varsayarsan, Walmart’a yatırdığın bir tutarın 4,5-5 yıl içinde iki katına çıkabileceğini hesaplayabilirsin. Hisse senediyle sınırlı kalmak istemiyorsan, ortalama %10-%12 getiri sağlayan endeks getirilerini baz alabilir; S&P 500’e yapacağın bir yatırımın ikiye katlama süresinin 6-7 yıl olabileceğini tahmin edebilirsin. 

• Not düşmeden geçmeyelim: 72 Kuralı süre hesaplamasında değil de potansiyel getiri hesaplamasında da kullanabilirsin. Paranı 4 yılda ikiye katlamak istiyorsan, her yıl hisse senedi yatırımlarından toplamda %18 kâr etmen gerektiğini bulursun. Bu bilgi, yatırım portföyünü çeşitlendirme sürecinde yardımcı olabilir.   

72 Kuralının avantajları ve sınırlamaları

En başta da söylediğimiz gibi, 72 Kuralı kolayca kullanabileceğin, pratik bir hesaplama yöntemi; ancak bu durum ona bazı kısıtlamalar da getiriyor. Sıralayalım:

• Enflasyon faktörü: Enflasyonun yüksek olduğu ülkelerde paran ikiye katlansa bile, aynı miktar paranın zaman içinde alım gücü düşeceği için, hissettiğin etki aynı olmaz. 

• Vergi ödemeleri: 72 Kuralı’nın ortaya çıkardığı sonuç, nominal büyümeyi baz alır ve enflasyon, vergi gibi faktörleri dikkate almaz. Zira buradan elde ettiğin getiriden doğan bazı yükümlülüklerin olur. Stopaj, gelir vergisi, işlem ve işletim ücreti gibi ek ücretlerin maliyeti, 72 Kuralı hesaplamalarında dikkate alınmaz. 

• Siyah kuğular: Ekonomide kullanılan ve “diğer tüm değişkenlerin sabit tutulduğu” deneysel koşulları tanımlayan ceteris paribus tabiri, tam olarak 72 Kuralı için de kullanılabilir. Zira 72 Kuralı, piyasa dalgalanmalarını, tüm işleyişi tersine çevirebilecek siyah kuğu olayları hesaba katmaz.
• Süre ve faiz oranı kısıtlamaları: Yaygın kanıya göre 72 Kuralı %5 ila %10 arasındaki faiz oranlarında daha iyi sonuç verir. %5’ten az faiz oranları için 69 değerinin kullanılması, %10 üzeri faiz oranlarında ise 75 sayısının kullanılması önerilir. Ayrıca 72 Kuralı, 1 yıldan daha kısa vadeli yatırım ürünlerinde ve daha karmaşık yatırım enstrümanlarında işlevsiz kalır.
• Makroekonomik değişimler: Politika faizinin aşırı yükseldiği dönemlerde 72 Kuralı iştah kabartan sonuçlar verebilir; ancak örneğin TCMB, bir süredir faiz indirimleri yaparak politika faizini aşağı çekiyor. Bu durum mevduat faizi getirilerinin de zaman içinde azalmasına yol açacak ve böylece, 72 Kuralı’na göre belirlenen sürenin uzama ihtimali artacak.

Yatırım stratejilerinde 72 Kuralı’nı nasıl kullanabilirsin?

72 Kuralı, pasif yatırım stratejisi izleyen, yatırıma akıllı birikim gibi yaklaşan, uzun vadeli ve sabit getirili araçları tercih eden yatırımcılar için potansiyel getiri hesaplamalarını kolayca yapabilmeleri açısından avantajlı bir araç sunar. Hızlı tahminler yapmaya, yatırım beklentilerini şekillendirmeye, risk yönetimini kolaylaştırmaya yarar. Yatırımcılar, 72 Kuralı’yla yapacakları hızlı bir hesaplama yöntemiyle, elde edecekleri getirinin göze alacakları risklerle dengeli olup olmadığını ölçebilir. Örneğin ikiye katlaması 10 yıl sürebilecek bir yatırım aracına yüklü bir miktarda para bağlamak, her zaman avantajlı olmayabilir. 

📌Bizden söylemesi Paparalı: 72 Kuralı’nın nasıl çalıştığını bil, bu hesaplama yöntemini aktif olarak kullan, ama diğer yatırım stratejilerini göz önünde bulundurarak karar al; yalnızca 72 Kuralı’na göre yatırım kararı verme!

Daha bitmedi: 72 Kuralı ve alternatif hızlı yatırım hesaplama yöntemleri

Söylediğimiz gibi, aslında 72 Kuralı’na temel oluşturan matematiksel formül, daha doğru rakamın 69 olduğunu gösteriyor. 69 Kuralı’ndan yararlanmak için bu kez 69’u faiz oranına bölmen gerekiyor. Bu rakam özellikle %0 ila %5 yatırım getirisi oranlarında daha iyi sonuç veriyor. Tıpkı 72 Kuralı gibi, daha da uzun vadeli yatırımlarda kullanılacak bir başka kural da 115 Kuralı olarak karşımıza çıkıyor. 115, daha uzun vadeli yatırımlarda, yatırımın üç katına çıkma süresini hesaplamak için kullanılıyor. Bu basit rakamsal hesaplamaların yanı sıra kullanabileceğin alternatif hesaplama yöntemleri, şöyle sıralanıyor:

• Bileşik faiz getirisi hesaplama: Formülünü yukarıda verdiğimiz bileşik faiz getirisi hesaplama, daha kesin sonuçlar elde etmek, sabit bir getiri oranında bir ana paranın ne seviyeye yükseleceğinin belirlenmesinde kullanılıyor. Elle uğraşmana gerek yok, bileşik faiz hesaplama yöntemi gibi aramalar yaparak matematiksel işlemleri sen yapmadan, doğrudan sonuçları görebileceğin araçlara rastlayabilirsin. 
• Reel getiri hesaplama: Bileşik faiz getirisi hesaplama yöntemi de enflasyon değişimini hesaba katmıyor. Bileşik faiz getirisini hesapladıktan sonra elde ettiğin nominal getiri rakamını kullanarak, enflasyon faktörünü de hesaba katabilirsin. Bunun için aşağıdaki formülü kullanabilirsin.

Reel getiri (1 + Nominal Getiri)(1 + Enflasyon) - 1

Yazımızın son cümlelerini, bu yazıdan öğrendiklerimizi ve yatırımcıların sıkça yaptığı hataları sıralayarak tamamlayalım. 

1. 72 Kuralı yaklaşık değerler verir ve enflasyon etkisini, vergiyi, faiz oranlarındaki değişimleri ve piyasa dalgalanmalarını hesaba katmaz. 
2. 72 Kuralı, %5 ila %10 faiz oranlarında daha iyi sonuçlar verir; benzer hesaplama yöntemi kullanarak 69, 70, 115 gibi kurallar da uygulanabilir. 
3. 72 Kuralı, uzun vadeli yatırımlarda işlevseldir, kısa vadede çok getiri elde etmeyi beklemek sabırsızlığa neden olur ve bu da yatırımcıların panik satışları / alışları yapmasına sebep olabilir. 
4. 72 Kuralı, tek bir yatırım aracına bağlı kalmanın risklerini bertaraf etmez. Etkin bir yatırım stratejisi yönetmek için portföyünü çeşitlendirmeli, risk yönetimini yapmalı ve farklı piyasa koşullarında farklı hareket eden varlıklara portföyünde yer vermelisin.

İşte bu kadar. Yepyeni bir kavram ve kural öğrendin. İyi ki bizimlesin Paparalı! 😎

Sıkça Sorulan Sorular

72 Kuralı her yatırım için geçerli mi?

72 Kuralı uzun vadeli ve sabit getirili yatırımlarda geçerlidir. Hisse senetleri gibi dalgalı varlıklar için 72 Kuralı uygulamasıyla elde edilen sonuçların tutarlılığı azdır.

Borsa yatırımları için 72 Kuralı güvenilir mi?

Borsa yatırımlarında 72 Kuralı kesin sonuçlar vermez. Borsa yatırımlarında yaklaşık değerler elde etmek için endeks getirileri, hisse senedi fonlarının ortalama getirileri kullanılabilir. Yine de 72 Kuralı, daha uzun vadeli ve sabit getirili, piyasa dalgalanmalarından daha az etkilenen, riski az varlıklarda daha tutarlı sonuçlar verir.

72 Kuralı kısa vadeli yatırımlar için uygun mu?

72 Kuralı, 1 yıldan daha az süreli yatırımlarda işlevsiz kalır. Dolayısıyla 72 Kuralı, kısa vadeli yatırımlar için çok uygun değildir. 

Faiz oranı değişirse 72 Kuralı nasıl uygulanır?

72 Kuralı, sabit faiz oranlarında geçerli bir pratik hesaplama yöntemidir. Değişken faizlerde gerçek potansiyel sonuca yaklaşabilmek için ortalama faizler kullanılabilir. 

Enflasyon ve vergiler 72 Kuralı’nı nasıl etkiler?

72 Kuralı, bir ana paranın ikiye katlanacağı süreyi hesaplarken enflasyon oranını ve vergileri ya da diğer kesintileri hesaba katmaz. Bu yönüyle yanıltıcı olabilir.